Literatura oświecenia WPL/wspólne/12
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2019/2020

I. LEKTURY OBOWIĄZKOWE

1. TEKSTY

a) Literatura polska:

• „Świat poprawiać – zuchwałe rzemiosło”. Antologia poezji polskiego Oświecenia, oprac. T. Kost-kiewiczowa, Z. Goliński; stąd utwory E. Drużbackiej, Wiersze anonimowe z okresu konfederacji bar-skiej…, A. Naruszewicza, I. Krasickiego, J. Szymanowskiego, K. Benisławskiej, J. Wybickiego, F. Zabłockiego, J. Jasińskiego, W. Miera, Wiersze anonimowe doby Sejmu Wielkiego…, J. Morelow-skiego, J. P. Woronicza, A. Felińskiego, C. Godebskiego, K. Tymowskiego, K. Koźmiana, L. Osiń-skiego.

• Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-1800, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Go-liński, Warszawa 1993; stąd: J. Szymanowski, Listy o guście, czyli smaku; F. Karpiński, O wymo-wie w prozie albo wierszu; F. K. Dmochowski, Sztuka rymotwórcza.

• „Monitor”, oprac. E. Aleksandrowska, BN I 226; stąd 5 wybranych artykułów.

• „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, oprac. J. Platt, BN I/195 (wybrane teksty).

• F. Bohomolec, Małżeństwo z kalendarza.

• Naruszewicz, Satyry, oprac. B. Wolska, Kraków 2002.

• Krasicki, Myszeidos pieśni X, BN I 244; Monachomachia i Antymonachomachia; Satyry i listy, BN I 169; Bajki; Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki; Pan Podstoli, cz. I; Historia lub Powieści wschodnie [w:] I. Krasicki, Dzieła wybrane, Warszawa 1989, t. II.

• M. D. Krajewski, Podolanka wychowana w stanie natury…lub Wojciech Zdarzyński.

• S. Trembecki, Wybór poezji. Sofijówka, Kraków 2002 lub Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1965; Sofijówka, wydał J. Snopek, Warszawa 2000.

• T. K. Węgierski, Wiersze wybrane, Kraków 2002 lub Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1974; Organy, wydała A. Norkowska, Warszawa 2007.

• F. Zabłocki, Król w kraju rozkoszy; Fircyk w zalotach, oprac. J. Pawłowiczowa, BN I 176.

• F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, BN I 89.

• F. D. Kniaźnin, Wybór poezji, oprac. W. Borowy, BN I 129.

• S. Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, BN I 90; stąd: Edukacja, Prawodawstwo, Nie-zgoda wewnętrzna, Polska.

• J. U. Niemcewicz, Powrót posła; Dwaj panowie Sieciechowie; Śpiewy historyczne.

• W. Bogusławski, Cud mniemany...; Henryk VI na łowach.

• J. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie.

• Godebski, Grenadier-filozof, Kraków 2002.

• M. Czartoryska-Wirtemberska, Malwina.

• Feliński, Barbara Radziwiłłówna, w: Polska tragedia neoklasycystyczna, oprac. D. Ratajczak, Wro-cław 1988.

• K. Brodziński, Wybór poezji, Kraków 2003; stąd: Wiesław i kilka wybranych wierszy; O klasycz-ności i romantyczności…

• K. Hoffmanowa z Tańskich, Dziennik Franciszki Krasińskiej lub F. Skarbek, Pan Antoni, Kraków 2003.

b) Literatura powszechna:

• Europejskie źródła myśli estetyczno-literackiej polskiego Oświecenia, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa 1997; stąd teksty następujących autorów: Charles Perrault, Charles Batteux, Denis Diderot, Edmund Burke, Alexander Gerard.

• P. Beaumarchais, Wesele Figara.

• G. E. Lessing, Natan mędrzec.

• Wolter, Kandyd.

• D. Diderot, Kubuś Fatalista.

• J. Swift, Podróże do wielu odległych narodów świata, przeł. M. Słomczyński.

• L. Sterne, Podróż sentymentalna lub Życie i myśli JW. Tristrama Shandy.

• J. J. Rousseau, Nowa Heloiza.

• J. Macpherson, Pieśni Osjana, przeł. S. Goszczyński; stąd: Fingal, Pieśni z Selmy.

I1. PODRĘCZNIKI I OPRACOWANIA

• M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1998.

• R. Przybylski, Klasycyzm i sentymentalizm po trzecim rozbiorze, [w:] A. Witkowska, R. Przybyl-ski, Romantyzm, Warszawa 1997.

• T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko.

• Słownik literatury polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej (stąd hasła: Oświecenie, Kla-sycyzm postanisławowski, Poezja-teorie, Tradycja literacka, Krytyka literacka i teatralna, Czaso-piśmiennictwo, List poetycki, Polemiki literackie, Okolicznościowa literatura polityczna, Russoizm, Wolterianizm, Osjanizm, Gotycyzm i ew. inne wybrane).

II. LEKTURY UZUPEŁNIAJĄCE

1. TEKSTY

a) literatura polska

• J. Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III.

• K. Benisławska, Pieśni sobie śpiewane.

• „Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili”. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej, wyd. Z. Go-liński, 1984 (wybrane teksty).

• Polska poezja rokokowa. Antologia, wybór i oprac. R. Dąbrowski, Kraków 2003.

• F. Zabłocki, Zabobonnik, Sarmatyzm

• Krasicki, Wybór liryków, BN I 252; Rozmowy zmarłych; Wiersze z prozą, [w:] I. Krasicki, Dzieła wybrane, Warszawa 1989, t. II.

• F. S. Jezierski, Trzy utwory z czasów Sejmu Wielkiego; stąd: Rzepicha, matka królów. J. Jasiński, Wiersze i poematy. Wybór, Kraków 2002.

• H. Kołłątaj, Wybór pism politycznych, BN I 140.

• J. Wybicki, Wiersze i arietki, Gdańsk 1973.

• Komedia obyczajowa warszawska, oprac. Z. Wołoszyńska, Warszawa 1960.

• Drama mieszczańska, oprac. J. Pawłowiczowa, Warszawa 1955.

• W. Mier, Poezje zebrane, Wrocław 1991.

• J. P. Woronicz, Świątynia Sybilli; Hymn do Boga.

• Polska epopeja klasycystyczna. Antologia, oprac. R. Dąbrowski, Kraków 2001.

• K. Koźmian, Wybór poezji, Kraków 2002; Ziemiaństwo polskie, Kraków 2000.

• Polski romans sentymentalny, oprac. A. Witkowska, BN I 206.

• Polski poemat heroikomiczny późnego oświecenia. Antologia, oprac. R. Dąbrowski, Kraków 2007.

• Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1801-1830, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Go-liński, Warszawa 1995; stąd teksty: F. Wężyka, J. Śniadeckiego, E. Słowackiego.

b) Literatura powszechna:

• H. Fielding, Historia życia Toma Jonesa.

• Wolter, Syn marnotrawny, przeł. S. Trembecki.

• Ch. Montesquieu, Listy perskie.

• Wolter, Traktat o tolerancji napisany z powodu śmierci Jana Calasa.

• J. J. Rousseau, Wyznania (ks. I-IV).

• P. Ch. de Laclos, Niebezpieczne związki.

2. OPRACOWANIA

a) ogólny obraz epoki

• P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, Warszawa 1989.

• „Wiek Oświecenia”, 17, 2001. Co to jest oświecenie?

• P, Hazard, Myśl europejska w XVIII wieku, Warszawa 1972.

• M. Horkheimer, T. Adorno, Dialektyka Oświecenia, Warszawa 1994.

• O. Lovejoy, Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei, Warszawa 1999; stąd rzdz. V, VI, VII, VIII.

• Z. Libera, Oświecenie, Warszawa 1991.

• B. Baczko, Hiob, mój przyjaciel. Obietnice szczęścia i nieuchronność zła, Warszawa 2002.

b) problemy polskiego oświecenia

• T. Kostkiewiczowa, Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.

• T. Kostkiewiczowa, Oświecenie. Próg naszej współczesności, Warszawa 1994.

• W. Borowy, O poezji polskiej w wieku XVIII.

• P. Żbikowski, Klasycyzm postanisławowski, Warszawa 1999.

• Lektury polonistyczne. Oświecenie. Romantyzm, pod red. A. Borowskiego i J. Gruchały, t. I, Kra-ków 1996.

• Problemy literatury polskiej okresu oświecenia. S. I-II, pod red. Z. Golińskiego, Wrocław 1973-1977.

• Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Lublin 1995.

• R. Przybylski, Klasycyzm, czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1993. J. Snopek, Objawienie i Oświecenie. Z dziejów libertynizmu w Polsce, Wrocław 1986.

• Pisarze polskiego Oświecenia., pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, T. 1, Warszawa 1992, T. 2, Warszawa 1994, T. 3, Warszawa 1996.

• J. Snopek, Prowincja oświecona. Kultura literacka Ziemi Krakowskiej w dobie Oświecenia. 1750-1815, Warszawa 1992.

• Wiek XVIII – między tradycją a oświeceniową współczesnością. Hermeneutyka wartości religijnych, red. B. Kuczera-Chachulska, T. Chachulski, współpraca J. Snopek, Warszawa 2017.

c) autorzy i gatunki.

• Z. Goliński, Ignacy Krasicki, Warszawa 2002.

• J. T. Pokrzywniak, Ignacy Krasicki, Bibl. „Polonistyki”, Warszawa 1992.

• R. Sobol, Franciszek Karpiński, Warszawa 1987.

• T. Kostkiewiczowa, Kniaźnin jako poeta liryczny, Warszawa 1971. F. Rosset, D. Triaire, Jan Potoc-ki. Biografia, Warszawa 2006.

• D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych, Warszawa 1993.

• B. Wolska, W świecie żywiołów, Boga i człowieka. Studia o poezji Adama Naruszewicza, Łódź 1995.

• Z. Sinko, Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego Oświecenia, Wrocław 1968.

• W. Woźnowski, Bajka w literaturze polskiego Oświecenia, Kraków 1974 lub tenże: Dzieje bajki pol-skiej, rozdz. III, IV, Warszawa 1990.

• G. Zając, Fabuła powieści polskiego oświecenia, Kraków 2002.

• R. Dąbrowski, Poemat heroikomiczny w literaturze polskiego oświecenia, Kraków 2004.

• Czytanie Kniaźnina, pod red. B. Mazurkowej i T. Chachulskiego, Warszawa 2010.

• Czytanie Trembeckiego, pod red. J. Snopka, W. Kaliszewskiego i B. Mazurkowej, t. 1, 2, Warszawa 2016.

Rozumienie istoty głównych zjawisk kultury oświecenia i jej miejsca w kulturze europejskiej.

Znajomość i rozumienie najważniejszych utworów literackich epoki.

Umiejętność scharakteryzowania prądów artystycznych oświecenia.

Umiejętność usytuowania zjawisk literackich w kontekście ówczesnych wydarzeń i procesów historycznych.

Orientacja w zakresie historii badań nad oświeceniem, europejskim i polskim.

Podstawą zaliczenia jest obecność na wykładach.

Polskie oświecenie w kontekście procesów kulturowych i cywilizacyjnych osiemnastowiecznej Europy.

Główne nurty ideowe i filozoficzne epoki, kierunki przemian w tym zakresie.

Problem periodyzacji polskiego oświecenia; oświecenie jako proces.

Złożoność oświeceniowej formacji kulturowej, ze skupieniem szczególnej uwagi na sferze prądów artystycznych.

Źródła, istota i przemiany klasycyzmu w literaturze epoki.

Sytuacja „wysokich” gatunków klasycznych (epopeja, tragedia, oda) i ich parodystycznych transformacji (poemat heroikomiczny).

Odmiany i przemiany oświeceniowej komedii, powstanie i cechy dramy mieszczańskiej.

Formy dydaktyczne w literaturze oświecenia: satyra (satyryczność) i bajka.

Geneza, próby określenia, charakter i ciekawsze realizacje rokoka w literaturze.

Ideowe źródła, motywy i formy literackie sentymentalizmu.

Powstanie, rozwój i zróżnicowanie oświeceniowej powieści.

Zagadnienie późnego oświecenia, stosunek do epoki stanisławowskiej, eklektyzm, otwarcie na nowe zjawiska, dyskusje literackie.

Znaczenie oświecenia w kulturze europejskiej.

Wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, prezentacja multimedialna, objaśnienie lub wyjaśnienie.