Teorie lokalizacji

Przydatność klasycznych teorii lokalizacji dla zrozumienia i wyjaśniania rzeczywistej lokalizacji i rozmieszczenia działalności gospodarczej i społecznej w przestrzeni – przegląd podstawowych teorii. Przestrzenne wymiary gospodarki. Otoczenie instytucjonalne i zasady funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Lokalizacja usług – dostępność przestrzenna. Ćwiczenia w formie gry symulacyjnej – lokalizacja obiektów przemysłowych i usług.

1. Klasyczne teorie lokalizacji Wprowadzenie. Podstawowe terminy. Historia teorii lokalizacji. Neoklasyczne teorie lokalizacji cz. I. Teoria stref rolniczych (renty gruntowej) J. H. von Thunena: założenia, modyfikacje, krytyka. Współczesne badania oparte na teorii Thunena.

2. Teoria lokalizacji usług (ośrodków centralnych) Waltera Christallera Przedstawienie teorii ośrodków centralnych: definicje i założenia. Wnioski dotyczące obszarów oddziaływania. Wnioski dotyczące hierarchii, wielkości i liczby ośrodków centralnych. System osadniczy Christallera. Weryfikacja teorii i jej zastosowanie. Krytyka teorii. Współczesne badania inspirowane teorią Christallera.

3. Teorie lokalizacji przemysłu Teoria lokalizacji przemysłu Alfreda Webera. Izotymy, izodapany, izodapana krytyczna. Trójkąt lokalizacyjny. Indeks materiałowy. Izoquanty i koncepcja przestrzennej substytucji A. Predöhla. Modyfikacje teorii wprowadzone przez D. Smitha – przestrzenne granice zyskowności. Zalety i słabości teorii Webera.

4. Podejście behawioralne Macierz behawioralna Preda. Uczenie się decydentów. Efekt naśladownictwa. Szoki parametryczne. Podejmowanie decyzji – wprowadzenie do teorii gier. Model przestrzennej konkurencji Hottelinga.

5. Lokalizacja jako proces strategiczny – podejścia instytucjonalne Strategie firm – typy oraz czynniki kształtujące strategie. Strategie a struktury organizacyjne firm: geografia przedsiębiorstw. Koncepcja krajobrazu równoważących się sił. Teorie sieci przemysłowych. Teoria adaptacji przestrzennej. Teorie regulacji.

6. Rola samorządu terytorialnego w procesie lokalizacyjnym Zadania i kompetencje samorządu a proces lokalizacyjny. Planowanie przestrzenne (studium, plan miejscowy) jako narzędzie polityki przestrzennej gminy. Przyciąganie inwestycji jako element samorządowej polityki rozwoju ekonomicznego. Rodzaje i czynniki działań proinwestycyjnych. Rodzaje i efektywność promocji proinwestycyjnej prowadzonej przez samorządy.

Ćwiczenie 1: Społeczne, ekonomiczne i psychologiczne uwarunkowania procesu lokalizacyjnego. Zasady i czynniki lokalizacji obiektów przemysłowych. Strategie podejmowania decyzji lokalizacyjnych – ich cele i rezultaty.

Procesy uczenia się decydentów. Efekty naśladownictwa. Działanie w warunkach ograniczonego dostępu do informacji. Zajęcia odbywają się w formie gry dydaktycznej „Lokalizacja zakładów przemysłowych” Uczestnicy pracują w grupach 3-4 osobowych – przed grą na podstawie regulaminu gry opracowują pisemnie strategię. Po grze przedstawiają raport z analizą przebiegi gry, własnej strategii i strategii konkurentów. Ćwiczenie kończy się dyskusją

Ćwiczenie 2: Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania funkcjonowania sieci szkolnej. Zasady i czynniki lokalizacji sieci szkolnej w jednostce terytorialnej. Problematyka dowozu uczniów do szkół. Strategie restrukturyzacji sieci szkół – ich cele i rezultaty.

Studenci realizują projekt dydaktyczny „Wyspa Szkolna” – uczestnicy projektują sieć szkół oraz system dowozu uczniów – działając w warunkach ograniczonych zasobów (finansowych (koszt funkcjonowania szkół i koszt transportu) oraz lokalowych – szkoły można lokalizować tylko w istniejących budynkach). Uczestnicy pracują w grupach 3-4 osobowych – efektem pracy grupy jest raport. Całość kończy się dyskusją dotyczącą strony technicznej i merytorycznej ćwiczenia.

Domański B., 1992, Postfordowski elastyczny model produkcji a jego przestrzenna organizacja [w:] Chojnicki Z. (red.), Studia geograficzne przemian społeczno-gospodarczych. Biuletyn KPZK PAN, 159, str.: 49-73.

Domański B., 1997, Geografia przedsiębiorstw – niedoceniany nurt badań w polskiej geografii ekonomicznej [w:] Domański B., Jackowski A. (red.), Geografia. Człowiek. Gospodarka. Prof. B. Kortusowi w 70. rocznicę urodzin, IGUJ, Kraków, str.: 101-112.

Domański R., 1993, Gospodarka przestrzenna, Warszawa: PWN (wyd. 2 – w innych wydaniach mogą się różnić strony) [rozdz.2, 3,4, 12,15 – str.: 15-64; 138-143; 151-155].

Hoover E.M., 1962, Lokalizacja działalności gospodarczej, Warszawa: PWN [całość].

Kukliński A., 1961, Problemy badań nad lokalizacją poszczególnych gałęzi przemysłu w Polsce. Biuletyn KPZK PAN, 7 (9). [całość].

Stryjakiewicz T., 1999, Adaptacja przestrzenna przemysłu w Polsce w warunkach transformacji. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. [Rozdział 1, 2; str.:13-60.

Kurs przeznaczony dla studentów studiów magisterskich.