Zarys historii kultury Węgierskiej do połowy XX w.

Przedmiot Zarys historii kultury węgierskiej do połowy XX wieku bazuje na posiadanej

już wiedzy z zakresu historii Węgier. Celem zajęć jest chronologiczne przedstawienie

najważniejszych zagadnień z zakresu kultury węgierskiej od pradziejów plemion

węgierskich aż do połowy wieku XX oraz zapoznanie studentów z kluczowymi

pojęciami dotyczącymi omawianego materiału. Kultura węgierska jest nierozerwalnie

związana z historią dlatego też omawiane zagadnienia prezentowane są w sposób

ciągły. W każdym z kluczowych okresów można odnaleźć istotne wydarzenie

determinujące obszar kultury. Tak było np. w chwili przyjęcia chrześcijaństwa

w obrządku zachodnim skutkującym zwróceniem się w kierunku cywilizacji

zachodniej, zanurzeniem się w kulturze europejskiej. Wielokrotnie dwór królewski był

miejscem, gdzie rozwijała się kultura węgierska pod wpływem przebywających tam

wykształconych cudzoziemców, stamtąd też rozchodziła ona na pozostałe obszary.

Tematem rozpoczynającym jest skomplikowana kwestia pochodzenia Węgrów,

przynależność językowa i badania historyczno-porównawcze, które pokazują

olbrzymie bogactwo sfery kulturowej plemion węgierskich. Z etnogenezą Węgrów

wiążę się również wędrówka plemion węgierskich na obecnie zamieszkiwane tereny.

Istotną rolę odgrywają także etapy pośrednie, które wskazują na wzajemne

oddziaływanie języków i zależności pomiędzy napotkanymi grupami. Kultura

węgierska dynamicznie rozwijała się w okresie panowania I króla Stefana, który

autentycznie dbał o szybkie włączenie swojego kraju w obszar kultury zachodniej. W

dalszej kolejności przedmiot zajęć stanowi formowanie się państwowości, pierwszy

koronowany władca z rodzimej dynastii Árpádów. O sile i znaczeniu państwa

węgierskiego stanowili królowie potrafiący wykorzystać odpowiednią koniunkturę

i wzmacniać Węgry kosztem sąsiadów. Umiejętnie wykorzystywali swoje

doświadczenie i wiedzę, aby podnosić poziom cywilizacyjny Węgier, który

gwarantował równomierny rozwój państwa. Istotny okres w historii Węgrów stanowią

krwawe wojny z armią turecką, które dzięki strategicznym umiejętnością dowódców

węgierskich przez dług czas udawało się toczyć poza granicami kraju. Osobny rozdział

stanowi z pewnością panowanie jednego z najważniejszych władców Macieja Korwina,

który wciągu kilku dekad ponownie stworzył silne, niezależne państwo, dzięki temu

mógł realizować swoje dalekosiężne plany. Był człowiekiem renesansu, doskonale

wykształcony, dbał o sferę kultury w stopniu równym wojskowości czy administracji.

Jego śmierć jest początkiem schyłku znaczenia Węgier na arenie międzynarodowej,

upadek został niejako przypieczętowany klęską pod Mohaczem, gdzie wojska

węgierskie zostały rozgromione przez liczebniejsze siły tureckie. Po tej tragedii

narodowej Węgry znikają z mapy Europy na całe stulecia i Węgrzy rozpaczliwie będą

próbowali odzyskać niepodległość. Kolejne stulecia przyniosą liczne powstania

antytureckie i antyhabsburskie. Niestety żadne z nich nie przyniosło oczekiwanego

rezultatu. Jest to też okres, kiedy kultura węgierska jest poważnie zagrożona, Węgry

walczą o zachowanie tożsamości narodowej i rolę bastionu broniącego tradycji

i kultury przejął skutecznie Siedmiogród. Zrzucenie kontroli tureckiej było dopiero

możliwe w wyniku ogólnych zmian i nowego układu sił w Europie, od tego momentu

terytorium węgierskie znajdzie się w całkowitej zależności od dynastii Habsburgów,

którzy umiejętnie potrafili zniechęcić i odwrócić uwagę Węgrów od ich dążeń

niepodległościowych, stosując różnego rodzaju zachęty, jak restrykcje.

Obowiązkowa

1. I. Romsics, Historia Węgier, Poznań 2018

2. W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1983

3. S. A. Sroka, Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000

4. K. Baczkowski, Habsburgowie i Jagiellonowie w walce o Węgry w latach 1490-1492, Oświęcim 2014

Dodatkowa

1. 1 H. Batowski, Diariusz wypadków 1848 roku, Wrocław 1974, 2. H. Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914-1918. Sprawy

narodowościowe i działania dyplomatyczne, wyd. II poprawione, Kraków 1982 3. J. Besala, Stefan Batory, Warszawa 1992

2. 4. I. Csapláros, Polskie walki wolnościowe w węgierskim życiu kulturalnym (1772-1918), Warszawa 1998, 5. R. Grzesik,

Kronika węgiersko-polska, Poznań 1999, 6. G. Györffy, Święty Stefan I. Król Węgier i jego dzieło, Warszawa 2003

3. 7. P. Chrzanowska, Wizerunki Generała Józefa Bema, Tarnów 1983, 8. Franciszek II Rakoczy. Pamiętniki. Wyznania, pod

red. Z. Lewinówny, Warszawa 1988, 9. E. Gleise-Horstenau, Upadek Austro-Węgier, Oświęcim 2016,

4. 10. W. Gąsiorowski, Bem, Warszawa 1984, 11. J. Kochanowski, Węgry. Od ugody do ugody, Warszawa 1997, 12. I.

Kovács, Polacy w węgierskiej Wiośnie Ludów 1848-1849, Warszawa 1999, 13. Gy. Kristó, J. Barta, J. Gergely,

Magyarország története előidőktől 2000-ig.

5. 14. Polska i Węgry w kulturze i cywilizacji europejskiej, red. nauk. J. Wyrozumski, Kraków 1997, 15. Rola krakowskich

drukarzy w XVI-wiecznej kulturze węgierskiej, Budapeszt 2000 16. J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury. Warszawa

2002 17. A. Sutowicz, Święty Stefan: współtwórca chrześcijańskiej Europy, Wrocław 2002