Psychologia rozwoju w biegu życia II

Prezentacja głównych teorii i kierunków badań nad rozwojem człowieka dorosłego oraz problemów metodologicznych związanych z badaniem zmian rozwojowych.

Omówione zostaną zagadnienia związane z „wkraczaniem w dorosłość” oraz osiągnięcia rozwojowe w wybranych obszarach (rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny, zmiany w obrębie osobowości), w poszczególnych fazach dorosłości.

Prezentacja głównych teorii i kierunków badań nad rozwojem człowieka dorosłego oraz problemów metodologicznych związanych z badaniem zmian rozwojowych.

Omówione zostaną zagadnienia związane z „wkraczaniem w dorosłość” oraz osiągnięcia rozwojowe w wybranych obszarach (rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny, zmiany w obrębie osobowości), w poszczególnych fazach dorosłości.

SYLABUS DO WYKŁADÓW:

1. I. Czy w okresie dorosłości jest miejsce na rozwój?- rozwój w ujęciu tradycyjnym i z perspektywy life-span.

2. II. „Wyłanianie się dorosłości”- argumenty J. Arnetta za wyróżnieniem osobnej fazy rozwojowej Kłopoty ze zdefiniowaniem „dorosłości”. Jak dorosłość spostrzegana jest przez młodzież i osoby dorosłe.

3. III. Metodologia badań rozwoju człowieka w okresie dorosłości Badania dzieci i osób dorosłych: podobieństwa i różnice w metodologii

4. IV. Rozwój człowieka dorosłego poprzez kryzysy (koncepcja E. Eriksona) oraz zadania rozwojowe (R. Havighurst)

5. Znaczenie metafory „Por roku” D. Levinsona w opisie zmian w dorosłości. Rozwój w dorosłości jako przezwyciężanie fałszywych przekonań- koncepcja Goulda

6. Fazy rozwoju człowieka – propozycja Ch. Buchler. Procesy Selekcji, Optymalizacji i Kompensacji według koncepcji P. Baltesa, jako podstawa rozwoju człowieka

7. Wczesna dorosłość. Rozwój fizyczny- osiąganie optymalnych parametrów w zakresie sprawności fizycznej. Rozwój społeczno-emocjonalny poprzez związki intymne. Zakładanie rodziny. Obowiązki wynikające z nowych ról społecznych.

8. Wczesna dorosłość c.d. Rozwój poznawczy; specyfika myślenia człowieka dorosłego (myślenie formalne i postformalne). Rozwój tożsamości w kontekście związków intymnych i aktywności zawodowej.

9. Średnia dorosłość Zmiany fizyczne; pierwsze wyraźne oznaki starzenia się organizmu (np. klimakterium, obniżanie się sprawności zmysłów) . Troska o młodych, wyrazem właściwego rozwiązania kryzysu: kreatywność-stagnacja (Erikson). Zmiany w życiu rodzinnym: relacje z własnymi rodzicami i dorastającymi dziećmi.

10. Średnia dorosłość c.d. Zmiany w zakresie aktywności poznawczej; różne sposoby testowania sprawności umysłowej. Satysfakcja zawodowa i problemy z zatrudnieniem. Pierwszy bilans życiowy (D. Lewinson, R. Gould), źródłem tzw. kryzysu połowy życia.

11. Późna dorosłość- wiek senioralny. Zmiany fizyczne (np. w narządach zmysłów), zdrowie i typowe dolegliwości (np. choroby krążenia, nowotwory, osteoporoza). Kondycja psychiczna: satysfakcja z życia vs depresja, demencja starcza, Alzheimer. Główne wyzwanie- adaptacja do emerytury, akceptacja ograniczeń organizmu.

12. Wiek senioralny cd. Rozwój społeczny poprzez pełnienie nowych roli babci i dziadka. Wzorce zmiany w funkcjonowaniu poznawczym. Osiąganie dojrzałości osobowej (koncepcja Allporta, Chlewińskiego) Postawy młodzieży i dorosłych wobec śmierci.

13. Rozwój duchowy i religijny w różnych fazach dorosłości.

14. Zmiany rozwojowe warunkiem możliwości edukacji człowieka dorosłego

15. Podsumowanie problematyki prezentowanej w trakcie wykładów.

SYLABUS DO ĆWICZEŃ:

1. Wprowadzenie - omówienie zawartości merytorycznej kursu oraz przedstawienie zasad przeprowadzenia badań

(Studenci otrzymują materiały do przeprowadzenia prób badawczych dotyczących buntu młodzieńczego)

2. Natura rozwoju.

Praca nad przygotowaniem wywiadu z osobą dorosłą.

3. Bunt młodzieńczy możliwą drogą do dorosłości.

Omówienie poziom buntu nastolatków we wczesnej i późnej adolescencji: na podstawie prób przeprowadzonych przez studentów

(Studenci otrzymują materiały do przeprowadzenia prób badawczych testujących poziom rozwoju dorosłego wg. koncepcji K. Dąbrowskiego)

4. Rozwój dorosłego w kontekście pełnionych ról społecznych. Praca grupy wokół wywiadu z osobą dorosłą.

(Studenci otrzymują materiały do przeprowadzenia prób badawczych testujących cechy myślenia osób dorosłych (TOF, „Codzienne problemy”)

5. Emocje w życiu dorosłych.

Możliwości określenia poziomu rozwoju w kontekście dezitegracji pozytywnej, na podstawie materiałów zebranych przez studentów.

6. Zadania rozwojowe a możliwości poznawcze człowieka dorosłego.

Charakterystyka myślenia osób na podstawie wyników w |TOF i teście Codzienne problemy

(Przeprowadzenie prób badawczych dotyczących zagadnień związanych z rozwojem mądrości)

7. Specyficzne przejawy rozwoju dorosłych- rozwój mądrości.

Omówienie warunków rozwoju mądrości- na podstawie wcześniej zebranego materiału.

(Studenci otrzymują materiały do przeprowadzenia prób badawczych testujących style tożsamości młodzieży i osób dorosłych)

8. 8. Wybory moralne dorosłych.

9. Rozwój autonomii i tożsamości człowieka dorosłego.

Tożsamość adolescentów i osób dorosłych na podstawie prób badawczych przeprowadzonych przez studentów Kwestionariuszem Stylów Tożsamości M. Berzonsky’ego

10. Przemiany osobowości człowieka dorosłego- kryzys połowy życia

Literatura: Oleś P. (2011) Psychologia rozwoju człowieka dorosłego, rozdz. 5. Przełom połowy życia, Warszawa, PWN.

Przykłady kryzysu polowy życia sposobów radzenia sobie z nim.

(Studenci otrzymują zadanie do zajęć nr.12. )

11. Możliwości zarządzania własnym rozwojem

Na czym polega zarządzanie własnym rozwojem? Jak uczyć ludzi kierowania własnym rozwojem?

12. Oblicza starości

Omówienie materiału zebranego przez studentów dotyczącego zagadnienia: Obraz starości i ludzi starych w społeczeństwie.

13. Adaptacja do starości

Programy włączania do społeczeństwa ludzi w wieku senioralnym.

14. Prezentacje prac studentów przygotowanych na podstawie wywiadu przeprowadzonego z osoba dorosłą.

15. Prezentacje prac studentów przygotowanych na podstawie wywiadu przeprowadzonego z osoba dorosłą.

Podsumowanie zajęć

LITERATURA DO WYKŁADÓW:

Literatura obowiązkowa:

Oleś P.(2011) Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: PWN

Pietrasiński J. (1990). Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Trempała J.(red.)(2011) Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa:PWN

Literatura uzupełniająca:

Bee H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.

Erikson E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York, Norton.

Fadjukoff P. (2007). Identity formation in adulthood, Jyvaskala studies in education, Psychology and Social Research, 319, Jyvaskala: University of Jyvaskala.

Fowler J. (1981). Stages of Faith. San Francisco: Harper and Row.

Hoare C.(2006) Handbook of Adult Development and Learning. Oxford, University Press.

Turner J.S., Helms D.B. (1999). Rozwój człowieka. Warszawa: WSiP.

LITERATURA DO ĆWICZEŃ:

2. Przetacznik-Gierowska, M. (1993). Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży a psychologia rozwojowa człowieka. Przełom czy kontynuacja? Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1, s. 3-21.

Sujak, E. (1998). Rozważania o ludzkim rozwoju. R. 1 - Rozwój jako przedmiot rozważania. Kraków: Znak, s. 9-52.

3. Oleszkowicz, A. (1999). Miejsce i rola buntu młodzieńczego w kształtowaniu się tożsamości indywidualnej i społecznej. W: T. Rzepa (red.), W poszukiwaniu tożsamości. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 25-38.

4. Oleś P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego, rozdz. 2 Wyzwania życia dorosłego, str. 39-72, Warszawa: PWN,

Wywiad z osobą dorosłą- zagadnienia związane z pełnieniem ról społecznych

5. Piechowski, M.M. (1979). Zdrowie psychiczne jako funkcja rozwoju psychicznego. W: K. Dąbrowski, Zdrowie psychiczne. Warszawa: PWN, s.91-128.

Larsen J.T., S.H. Hemenover, C. Norris, J. Cacioppo (2004) Czerpanie korzyści z niepowodzenia: o zaletach współpobudzenia emocji pozytywnych I negatywnych. W: J. Czapiński (red.) Psychologia pozytywna. Warszawa, PWN, s.303-315.

6. Gurba, E. (1993). Adaptacyjny charakter myślenia. Przegląd Psychologiczny, 2, s.181-192.

Olejnik M. (1994). Neo- i postpiagetowskie modele rozwoju inteligencji. Psychologia Wychowawcza 2, s. 97-108.5.

7. Baltes, P., Gluck, J., Kunzmann, U. (2004). Mądrość. Jej struktura i funkcja w kierowaniu pomyślnym rozwojem w okresie całego życia. W: J. Czapiński (red.) Psychologia pozytywna. Warszawa: PWN, s.117-146.

Pietrasiński, Z. (2001). Mądrość czyli świetne wyposażenie umysłu. R.2, R.9. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, s.29-45, 140-158.

8. Trempała J. Czyżowska D. (2002) Rozwój moralny, w: B. Harwas-napierała, J. Trempała (red.) Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa:PWN

Czyżowska D. (2003). Doświadczenie a rozwój moralny jednostki. W: K Krzyżewski (red.) Doświadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyróżniona postać pamięci, Kraków: Wydawnictwo UJ, s.199-208.

9. Obuchowski K. (1977). Autonomia jednostki a osobowość. W: J. Reykowski, T. Owczynnikowa, K. Obuchowski (red.). Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowości. Wrocław: Ossollineum, s.77-101.

Oleś P. (2011) Psychologia człowieka dorosłego, rozdz. 4 Specyfika przemian w biegu życia, str.138-146, Warszawa PWN.

10. Oleś P. (2011) Psychologia rozwoju człowieka dorosłego, rozdz. 5. Przełom połowy życia, Warszawa, PWN.

11. Pietrasiński, Z. (1988). Rozwój z perspektywy jego podmiotu. W: M. Tyszkowa (red.) Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Warszawa: PWN, s.80-118. H. Law, S. Ireland, Z. Hussain (2010) Psychologia Coachingu. R. 3. PWN, str. 55-78

12. Steuden S. (2011) Psychologia starzenia się i starości, rozdz. 9 : Różne wymiary doświadczania starości, s. 144-183, Warszawa: PWN

Kępiński, A. (1992). Rytm życia. W: Rytm życia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 311-329.

13. Brzezińska M. (2011) Proaktywna starość, s. 79-115, 127-158, Warszawa: Engram.

UMIEJĘTNOŚCI

K_U11 2: Czyta ze zrozumieniem literaturę naukową z zakresu psychologii rozwojowej. Sprawnie posługuje się terminologią z tego zakresu. Potrafi odnieść swoją wiedzę z zakresu rozwoju człowieka do wyników badań w innych dziedzinach psychologii, a także do wyjaśniania zachowania człowieka w życiu codziennym. Potrafi wskazać główne osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych okresach życia. Potrafi przeprowadzić diagnozę rozwoju i wskazać kierunki możliwych oddziaływań usprawniających rozwój.

KOMPETENCJE

K_K11 2: Uznaje złożoność determinacji ludzkiego zachowania, nie lekceważąc i nie pomniejszając wpływu czynników rozwojowych. Potrafi sprawnie komunikować się z osobami w różnych okresach rozwojowych (dzieci, osoby starsze), starając się być wolnym od stereotypów i uprzedzeń. Przeciwstawia się dyskryminacji osób ze względu na wiek. Jest gotowy/a zaangażować swoją wiedzę i umiejętności w celu rozpoznania zagrożeń dla rozwoju i w celu działania na jego korzyść, tak w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym..

WIEDZA

K_W11 2: Posiada poszerzoną wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej. Zna teorie i modele opisujące i wyjaśniające przebieg rozwoju człowieka w toku całego życia. Zna przebieg i rozumie specyfikę zmian rozwojowych w kolejnych okresach życia. Jest świadomy/a czynników ułatwiających i zakłócających proces rozwoju zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.

Forma zaliczenia: egzamin

Udział w dyskusjach w trakcie ćwiczeń,przeprowadzenie i opracowanie wywiadu z osoba dorosłą. przeprowadzenie prób badawczych na poszczególne zajęcia. Zaliczenie ćwiczeń.

Dopuszczalna liczba nieobecności: 2 nieusprawiedliwione

Egzamin testowy: problematyka poruszana na ćwiczeniach i wykładach.Warunkiem zaliczenia testu jest udzielenie minimum 60% poprawnych odpowiedzi.