Religia-mit-rytuał. Podstawowe zagadnienia religioznawstwa w kontekście badań nad cywilizacjami

Kurs ma charakter propedeutyczny. Jego głównym celem jest zapoznanie słuchaczy z podstawowymi pojęciami i koncepcjami religioznawczymi niezbędnymi w refleksji kulturoznawczej, w szczególności zaś istotnych dla zrozumienia specyfiki religii, jej miejsca i funkcji w różnych kręgach cywilizacyjnych.

Wykaz zagadnień:

1-2. Religia – etymologia terminu, historia, konteksty. „Odpowiedniki” w innych (niż chrześcijańska) tradycjach religijnych. Problemy z przekładem.

3-4. Religia – próby zdefiniowania pojęcia, problemy definicyjne, rodzaje definicji, problem uniwersalności i etnocentryzmu definicji, krytyka.

5. Struktura religii (doktryna, etyka, kult, organizacja).

6-7. Kategoria sacrum w definiowaniu religii (R. Otto, G van dr Leeuv, M. Eliade). Gdzie jest sacrum? Międzykulturowe, porównawcze studium przypadków.

8. Mit – od świętej opowieści do kłamstwa – waloryzacja mitu od starożytności do współczesności.

9-10. Zakres znaczeniowy mitu, problemy definicyjne, struktura narracji mitycznej.

11. Funkcje mitu, znaczenie mitu kosmogonicznego.

12-13. Rytuał religijny – próba zdefiniowania, klasyfikacje.

14-15. Funkcje rytuału. Międzykulturowe, porównawcze studium przypadków.

1. Bowie F., Antropologia religii. Wprowadzenie, Kraków 2008.

2. Buchowski M., Magia i rytuał, Warszawa 1993.

3. Campbell J., Potęga mitu, Kraków 1993.

4. Czeremski M., Struktura mitów, Kraków 2009.

5. Drehsen V., Gräb W., Weyel B. (red.), Filozofia religii od Schleiermachera do Eco, Kraków 2008.

6. Eliade M., Aspekty mitu, Warszawa 1998.

7. Gennep van A., Obrzędy przejścia, Warszawa 2006.

8. Kirk G.S., Myth Its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures, Cambridge 1970.

9. Mieletinski E., Poetyka mitu, Warszawa 1981.

10. Otto R., Świętość. Elementy racjonalne i irracjonalne w pojęciu bóstwa, Wrocław 1993.

Wykaz literatury obowiązkowej, omawianej na zajęciach jest podawany na początku semestru. Literatura jest dostępna na platformie PEGAZ.

W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien:

- znać podstawowa terminologię religioznawczą;

- odróżniać dyskurs konfesyjny od niezaangażowanego;

- umieć wskazać problemy związane z definiowaniem religii;

- umieć poddać krytycznej analizie różne typy definicji religii (także w różnych kontekstach cywilizacyjnych);

- scharakteryzować strukturę religii;

- objaśnić rolę kategorii „sacrum” w dyskursie religioznawczym;

- przeanalizować pojęcie mitu i wpisać je w kontekst badań cywilizacyjnych;

- znać rodzaje mitów oraz umieć pokazać ich funkcje;

- znać wybrane koncepcje mitu oraz zastosować je do wyjaśnienia określonych zjawisk kulturowych;

- znać strukturę, znaczenie i funkcje rytuału;

- przywołać wybrane koncepcje rytuału.

Zajęcia mają pomóc w wykształceniu następujących umiejętności:

- czytania ze zrozumieniem tekstów o charakterze naukowym;

- samodzielnego poszukiwania i selekcjonowania informacji niezbędnych do opracowania wskazanych zagadnień;

- prowadzenia dyskusji – argumentowania i odpierania kontrargumentów;

- weryfikowania poznanych koncepcji i / lub umiejętnego odniesienia jej do wiedzy nabytej w czasie innych zajęć;

- umiejętnego stosowania poznanych koncepcji do wyjaśnienia zjawisk z różnych kręgów cywilizacyjnych;

- współpracy w grupie przy rozwiązywaniu zadanych problemów;

- precyzyjnego i jasnego formułowania wypowiedzi.

Zajęcia winny uwrażliwić studenta na różnorodność zjawisk religijnych, a także uświadomić mu konieczność przyjmowania wobec nich postawy obiektywnej i niezaangażowanej.

Egzamin pisemny