Historia Żydów krakowskich od średniowiecza do współczesności

Wykład ma na celu zapoznanie studentów z dziejami żydowskich mieszkańców Krakowa od średniowiecza aż po dzień dzisiejszy, ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w strukturze gminnej, położeniu społeczno-prawnym oraz systemie edukacji.

Wykład ma na celu zapoznanie studentów z dziejami żydowskich mieszkańców Krakowa od średniowiecza aż po dzień dzisiejszy, ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w strukturze gminnej, położeniu społeczno-prawnym oraz systemie edukacji.

W trakcie wykładów omówione zostaną następujące tematy:

• Materiały źródłowe do historii Żydów krakowskich

• Początki żydowskiego osadnictwa w Krakowie; zorganizowana wspólnota żydowska w Krakowie (zasięg, instytucje, działalność)

• Wydarzenia 1494 roku oraz ich wpływ na losy krakowskiej wspólnoty, rozwój terytorialny gminy, złoty okres gminy; wybitni rabini, uczeni

• Społeczność krakowskich Żydów w XVII i XVIII wieku (podziały wewnątrzgminne, status społeczny jednostki)

• Żydzi krakowscy w latach 1795-1815

• Rzeczypospolita Krakowska (1815-1846); Żydzi krakowscy wobec wydarzeń 1846 roku; Droga ku zmianom i równouprawnieniu (do roku 1864)

• Przeobrażenia gminy, status prawny, przeobrażenia systemu edukacyjnego w I połowie XIX wieku

• Zmiany statutowe, społeczne i religijne w krakowskiej gminie żydowskiej w II połowie XIX wieku

• Działalność polityczna Żydów krakowskich na przełomie XIX i XX wieku

• W niepodległej Polsce ( I wojna światowa i okres międzywojenny)

• Wojna – prześladowania, getto i strona aryjska.

• Praca przymusowa i zagłada Żydów krakowskich. Relacje chrześcijańsko-żydowskie w okresie Holokaustu.

• Ocaleni – Żydzi w powojennym Krakowie

• Żydzi krakowscy współcześnie.

Warsztaty terenowe obejmują:

• wizyty w najważniejszych obiektach kultu religijnego krakowskich Żydów (synagogi, cmentarze, miejsca modlitwy) oraz instytucjach wyznaniowych

• wizyty studyjne w miejscach upamiętniających historię i dziedzictwo krakowskich Żydów (Muzeum Historyczne m. Krakowa - Oddział Stara Synagoga)

• wizyty studyjne w miejscach związanych z prześladowaniami i zagładą Żydów krakowskich (teren byłego getta, miejsca pamięci, Muzeum w Fabryce Oskara Schindlera, teren byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Płaszów)

• spotkanie i dyskusja z członkami społeczności żydowskiej w Krakowie

• wizyta we współczesnych instytucjach żydowskich w Krakowie (Centrum Społeczności Żydowskiej w Krakowie - JCC Kraków; Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie)

Literatura podstawowa:

• Bałaban M., Dzieje Żydów w Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772–1868, Lwów 1916,

• Bałaban M., Historja Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304–1868, t. I: 1304–1655, Kraków 1931, t. II: 1656–1868, Kraków 1936 (reprint Kraków 1991),

• Bieberstein A., Zagłada Żydów w Krakowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985

• Bieniarzówna J., Małecki J. M., Dzieje Krakowa, t. II: Kraków w wiekach XVI–XVIII, pod red. J. Bieniarzówny, J. M. Małeckiego i J. Mitkowskiego, Kraków 1984,

• Bieniarzówna J., Małecki J. M., Dzieje Krakowa, t. III: Kraków w latach 1796–1918, pod red. J. Bieniarzówny, J. M. Małeckiego i J. Mitkowskiego, Kraków 1985,

• Cygielman S. A. A., Zagadnienia organizacji i programów nauczania szkolnictwa podstawowego w krakowskiej gminie żydowskiej na przełomie XVI i XVII wieku, [w:] Żydzi w dawnej Rzeczpospolitej – materiały z konferencji: „Autonomia Żydów w Rzeczpospolitej szlacheckiej” Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce, Uniwersytet Jagielloński, 22–26 IX 1986, red. A. Link-Lenczowski, T. Polański, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 284–296,

• Gąsowski T., Żydzi krakowscy w latach 1796–1939, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 15 (1988), s. 19–32,

• Jakimyszyn A., The Jewish Community in Cracow – analysis based on the Cracow Community Charter of 5355 and supplements, „Scripta Judaica Cracoviensia”, 3 (2005), s. 41–49,

• Jakimyszyn A., Żydzi krakowscy w dobie Rzeczypospolitej Krakowskiej Status prawny. Przeobrażenia gminy. System edukacyjny, Kraków – Budapeszt 2008,

• Małecki J. M., Cracow Jews in the 19th century: Leaning the Ghetto, „Acta Poloniae Historica”, 76 (1997), s. 85–96,

• Martin S., Jewish Life in Cracow 1918-1939, Vallentine Mitchell London 2004,

• Polin: Studies in Polish Jewry, Volume 23: Jews in Kraków, edited by Michal Galas, Antony Polonsky, Oxford – Portland – Oregon 2011,

• W trzecią rocznicę zagłady ghetta w Krakowie (13 III 1943 – 13 III 1946), Wojewódzka Żydowska Komisja Historyczna w Krakowie, Kraków 1946,

• Wyrozumska B., Czy Jan Olbracht wygnał Żydów z Krakowa? [w:] „Rocznik Krakowski” 1993, t. LIX, s. 5-11,

• Wyrozumski J., Żydzi w średniowiecznym Krakowie [w:] „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 15 (1998), s. 6-13,

• Zaremska H., Żydzi w średniowicznej Polsce. Żydzi krakowscy, Krakow 2011,

• Zimmerer K., Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004,

• Żbikowski A., Żydzi krakowscy i ich gmina w latach 1869-1919, Warszawa 1994

• Chwalba A., Kraków w latach 1939-1945, Dzieje Krakowa, tom 5, Kraków 2002

• Kotarba R., Niemiecki obóz w Płaszowie, Kraków 2009

• Cichopek A., Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., Warszawa 2000

• Chwalba A., Kraków w latach 1945-1989, Dzieje Krakowa, tom 6, Kraków 2004

• Halkowski H., Żydowskie życie, Kraków 2003

• Kwiek J., Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945-1949/50, Kraków 2002.

• Gruber R.E., Odrodzenie kultury Żydowskiej w Europie, Sejny 2004

• Niezabitowska M., Tomaszewski T., Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, Warszawa 1993

Literatura uzupełniająca:

• Gąsowski T., Między gettem a światem. Dylematy ideowe Żydów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku, Kraków 1997,

• Krakowianie. Wybitni Żydzi krakowscy XIV–XX wieku, red. A. Kutylak, Kraków 2006,

• Krasnowolski B., Rozwój urbanistyczny i architektoniczny Miasta Żydowskiego na krakowskim Kazimierzu, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 15 (1988), s. 84–98,

• Krasnowolski B., Ulice i place krakowskiego Kazimierza, Kraków 1992. Krasnowolski B., Z badań nad architekturą i urbanistyką krakowskiego Kazimierza w okresie późnośredniowiecznym i nowożytnym, „Rocznik Krakowski”, 55 (1989), s. 103–111,

• Małecki J. M., Szlufik E., Handel żydowski w Krakowie w końcu XVI i w XVII wieku: wypisy z krakowskich rejestrów celnych z lat 1593-1683, Kraków 1995,

• Świszczowski S., Miasto żydowskie na Kazimierzu w świetle nowych badań, „Biuletyn Krakowski”, 2 (1960), s. 47–72,

• Świszczowski S., Założenie i rozwój miasta Kazimierza, „Biuletyn Krakowski”, 3 (1961), s. 34–79,

• Świszczowski S., Miasto Kazimierz pod Krakowem, Kraków 1981,

Materiał źródłowy:

• Statut krakowskiej gminy żydowskiej z roku 1595 i jego uzupełnienia, wstęp, przekład i opracowanie A. Jakimyszyn, Kraków 2005,

• Żydowska mozaika polityczna w Polsce 1917-1927. Wybór dokumentów, wybór i opracowanie: Czesław Brzoza, Kraków 2003,

• Inne materiały dostarczone przez osoby prowadzące zajęcia.