Kanadyjska Arktyka - między współpracą a rywalizacją

Arktyka jest jednym z niewielu nie poddanych jeszcze intensywnej eksploatacji obszarów na świecie, przez wiele stuleci pozostawała terenem peryferyjnym. Jej znaczenie zaczęło wzrastać w XX wieku, ale dopiero w XXI wieku może stać się kluczowym obszarem świata. Przyczyniły się do tego nasilające się efekty globalnego ocieplenia klimatu, przede wszystkim zmniejszanie się grubości pokrywy lodowej i otwarcie w skutek tego procesu szlaków morskich na północy. Prognozy dotyczące potencjalnych bogactw naturalnych znajdujących się pod dnem morskim dodatkowo przyspieszyły rozwój wypadków. Jeżeli w czasie zimnej wojny Arktyka odgrywała znaczenie przede wszystkim militarne, to po upadku ZSRR i zmianach w systemie międzynarodowym kluczowe znaczenie uzyskała geoekonomiczna rola tego regionu.

Kanada jest drugim pod względem wielkości krajem z obszarami arktycznymi i z racji położenia geograficznego jest bardzo silnie zaangażowana w rozwój wydarzeń na Północy. Arktyka jest również silnie obecna w kanadyjskiej świadomości narodowej. Od początku XXI wieku następuje przeobrażenie polityki Kraju Klonowego Liścia wobec tego regionu, a rząd federalny podejmuje wiele działań mających w jeszcze większym stopniu wzmocnić zainteresowanie Północą. Pod hasłem use i tor lose it władze Kanady prowadzą intensywną kampanię propagandową. Ogromne znaczenie odgrywa fakt, iż trzy północne terytoria Kanady (Terytoria Północno-Zachodnie, Jukon oraz Nunavut) stanowią potencjalnie ogromne źródło kopalin, w tym ropy naftowej i gazu ziemnego. Ważne jest również, iż w Kraju Klonowego Liścia istnieje społeczna akceptacja wzmożonych wydatków na zwiększenie obecności wojskowej w Arktyce. Ma to szczególne znacznie biorąc pod uwagę dążenia Kanady do utrzymania suwerenności nad Przejściem Północno-Zachodnim oraz fakt braku możliwości tak aktywnego działania na Północy, jak czyni to Rosja czy USA. Zgodnie z najnowszą strategią z 2009 r. priorytetami Kanady w Arktyce jest: ochrona środowiska naturalnego, promocja rozwoju gospodarczego oraz społecznego, sprawowanie suwerenności oraz poprawę zarządzania regionem północnym. Należy również zwrócić uwagę na szerokość polityki arktycznej Kanady, która obejmuje również udział w organizacjach międzynarodowych, kwestie społeczne oraz kulturalne.

Celem kursu jest całościowa analiza działań podejmowanych przez władze federalne Kanady wobec obszaru Arktyki. Zajęcia zaprezentują trzy podstawowe aspekty tej polityki: polityczno-prawny, ekonomiczny oraz społeczny. Zidentyfikowane i omówione zostaną podstawowe interesy Kanady w Arktyce, sposoby ich realizacji podejmowane od XIX do XXI wieku oraz efekty tych działań. Wskazane zostaną również spory międzynarodowe, w które uwikłana jest Kanada. Przedstawiony zostanie zarówno wewnętrzny wymiar polityki arktycznej Kanady, jak i wymiar zewnętrzny, w tym działalność w Radzie Arktycznej. Analizie poddane zostaną zarówno atuty, jakie posiada Kanada (jasna definicja strategii arktycznej i ugruntowane poparcie społeczne), jak i słabe strony (ograniczony potencjał w stosunku do obszaru i innych aktorów.

Szczegółowy zakres zajęć:

Definicje - o to jest Arktyka, jak definiować Północ w Kanadzie; znaczenie Arktyki dla tożsamości kanadyjskiej; Historia - czasy kolonialne, rola Hudson's Bay Company;

okres Dominium Kanady - budowa suwerenności, status prawny Arktyki, gorączka złota w Klondike, spór o granicę na Alasce, RCMP i jej rola, patrole arktyczne, kościoły na Arktyce, II wojna światowa i zimna wojna, spory z USA w latach 70. i 80. XX wieku; Społeczeństwo -charakterystyka mieszkańców, najważniejsze problemy społeczne, ludność rdzenna; Środowisko - zmiany klimatu, ochrona środowiska; Gospodarka - podstawowa charakterystyka, zasoby naturalne; Przejście Północno-Zachodnie - historia i zmiany na przełomie XX i XXI wieku; Samorządność w Arktyce – najważniejsze zmiany od II wojny światowej, typologia samorządów ludności rdzennej, powstanie Nunavut i zmiany w innych częściach Arktyki (Nunavik, Inuvialuit, Nunatsiavut); Bezpieczeństwo i znaczenie militarne Arktyki; Aktualna polityka kanadyjska wobec obszarów Arktycznych; Współpraca międzynarodowa - działalność Rady Arktycznej, spory o zwierzchność nad Biegunem Północnym