European Civilisation in Philosophical Perspective

W trakcie kursu będziemy omawiać różne aspekty cywilizacji europejskiej i jej tła filozoficznego. Skoncentrujemy się szczególnie na tożsamości i wolności jako dziedzictwie cywilizacji europejskiej. Przedstawimy ewolucję koncepcji wolności, prawdy i odpowiedzialności oraz kultury europejskiej i filozofii w odniesieniu do demokracji.

Kurs obejmuje cztery grupy zagadnień:

1. Różnice między cywilizacją i kulturą, a także między naturą i kulturą. Niemiecka i angielska interpretacja cywilizacji i kultury.

2. Materialny (architektura, sztuka etc.) i niematerialny (filozofia, literatura etc.) charakter kultury. Filozoficzna tożsamość kultury europejskiej: prawda, wolność i odpowiedzialność.

3. Cywilizacja europejska: od prawdy do wolności i odpowiedzialności. Historia wolności i demokracji ateńskiej. Zagadnienie demokracji w starożytnej Grecji i Cesarstwie Rzymskim. Demokracja w filozofii Platona. Nowożytne rozumienie demokracji ugruntowane na wolnej woli i rozumnej naturze człowieka. Rewolucja Francuska a państwo obywatelskie. Indywidualizm i wiara w rozum człowieka. Wolność wyrastająca z koncepcji człowieka jako jednostki i osoby obdarzonej wolą i rozumem. Demokracja w myśli kantowskiej – demokracja a idea republikańska. Kryzys myślenia europejskiego i próba odpowiedzi na pytanie o własną tożsamość. Redukcja człowieka do kategorii użyteczności. Ontologiczny i agatologiczno-aksjologiczny wymiar tożsamości. Transcendencja jako wykraczanie poza siebie ku relacji społecznej. Próba pokonania totalitaryzmu, myślenie totalne, poprzez skierowanie myślenia ku temu, co inne. Epifania twarzy, transcendowanie jako wybranie i poświęcenie. Relacja Ja-Ty, Ja-ono, My-Wy, Ja-Inny. Współczesny model demokracji. Ugruntowanie systemu demokratycznego na koncepcji wolności. Demokracja totalitarna i demokracja liberalna według Talmona. Współczesny model demokracji oraz model społeczny. Mniejszość w systemie demokratycznym. Wolność jako pozwolić być, takim jakim się na prawdę jest. Odpowiedzialność jako odpowiedź na pytania dotyczące Ja i innego.

4. Wpływ koncepcji filozoficznych i doświadczeń na rozumienie prawdy, wolności i odpowiedzialności w kulturze i cywilizacji. Filozoficzne tło cywilizacji europejskiej. Społeczne i polityczne wpływy na materialny i niematerialny charakter kultury i cywilizacji. Źródła demokracji w kulturze i filozofii europejskiej.

Lektura podstawowa

1. John Locke, The second treatise of government, The Liberal Arts Press, New York 1952.

2. Friedrich Wilhelm Schelling, Philosophical Inquiries into the Essence of Human Freedom, State University of New York, Albany, N.Y. 2006.

3. Martin Heidegger, Being and Time. A Translation of Sein und Zeit, State University of New York Press, Albany 1996.

4. Emmanuel Levinas, Totality and Infinity, Duquesne University Press, Pittsburg 1996.

5. Emmanuel Levinas, Otherwise than being or beyond essence, Duquesne University Press, Pittsburg 1998.

6. Talmon, The Myth of the Nation and the Vision of Revolution. The Origins of Ideological Polarisation in the Twentieth Century, Secker and Warburg, Londyn1981,

7. Talmon, The origins of totalitarian democracy, Secker and Warburg, Londyn 1952.

Lektura uzupełniająca

1. Józef Tischner, Tischner on agathology, w: Thinking in values. The Tischner Institute of Philosophy, Nr 2 (2008), s. 33-105.

2. Józef Tischner, Tischner on solidarity, w: Thinking in values. The Tischner Institute of Philosophy, Nr 1 (2007), s. 28-67

3. Chantal Millon-Delsol, Solidarity and Barbarity, w: Thinking in values. The Tischner Institute of Philosophy, Nr 1 (2007), s. 78-84.