Regionalny kompleks bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie

Tematy do opracowania:

1. Historia Bliskiego Wschodu, cz. 1 (do II wojny światowej).

- na tym etapie nie definiujemy jeszcze ściśle regionu, interesuje nas w bardzo ogólnym wymiarze. Przyjmujemy więc, że Bliski Wschód to wszystko w Afryce pomiędzy Morzem Śródziemnym a Saharą, plus półwysep Arabski, Persja i Lewant z Turcją. Opisując historię regionu należy sięgnąć krótko do czasów starożytnego Egiptu a następnie Rzymu. Nieco szerzej trzeba zacząć omawiać temat od początku Islamu, poprzez krucjaty, umacnianie się a następnie słabnięcie Imperium Osmańskiego i jego interakcje z Europą. Potem mamy rosnącą penetrację mocarstw kolonialnych i wreszcie I wojnę światową wraz z powojennym ładem wynikającym z przemożnej roli państw Europejskich. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na powstanie i ewolucję ruchu syjonistycznego.

2. Historia Bliskiego Wschodu, cz. 2 (do I wojny w Zatoce Perskiej).

- W tym przedziale czasowym trzeba omówić w pierwszej kolejności wewnętrzną ewolucję państw regionu, czyli dokonującą się modernizację polityczną, społeczną i ekonomiczną, która miała różne oblicze w różnych krajach. Szczególną uwagę należy skierować na stosunki arabsko-żydowskie, w tym narastający w okresie międzywojennym terroryzm. Następnie trzeba krótko omówić główne wydarzenia w regionie do I wojny w Zatoce perskiej włącznie.

3. Historia Bliskiego Wschodu, cz. 3 (do dzisiaj).

- W ramach tego projektu omawiamy przede wszystkim ewolucję wewnętrzną poszczególnych krajów w ostatnich dekadach ze szczególnym zaznaczeniem procesów transgranicznych i podobieństw jakie istnieją pomiędzy poszczególnymi krajami regionu. Nie chodzi jednak o dokładne przedstawienie tego ci się działo w poszczególnych państwach regionu, a raczej o wskazanie na istotę głównych procesów (polityczne, ekonomiczne, społeczne), które w nich zachodziły w ujęciu regionalnym. Zaznaczyć trzeba także rosnącą rolę uczestników niepaństwowych oraz główne zmiany w politykach ważnych aktorów zewnętrznych. Oczywiście należy także omówić główne wydarzenia do 2023 roku, uwzględniając ewolucję interesów aktorów zewnętrznych.

4. Bliski Wschód – geografia, ekonomia, demografia, kultura, cywilizacja.

- Wciąż jeszcze nie definiujemy RSC, ale budujemy tło dla tego procesu. Chodzi o ukazanie kompleksowo stanu regionu (tak jak został zarysowany w opisie projektu 1.). Trzeba zatem omówić niekoniecznie poszczególne państwa, choć oczywiście mogą się one pojawiać, lecz całość regionu we wszystkich wymienionych aspektach. UWAGA: należy starannie unikać omawiania bieżących problemów bezpieczeństwa poszczególnych państw oraz bieżącej polityki. To będzie później.

5. Aktorzy lokalni: Iran, Irak.

- Tu już przechodzimy do analizy z punktu widzenia teorii RSC i analizujemy po kolei:

1. wewnętrzne problemy bezpieczeństwa, wyzwania i zagrożenia w tym zakresie, stabilność porządku wewnętrznego, struktura polityczna/społeczna/gospodarcza, ale pod kątem zagrożeń, stan systemu politycznego, jakość rządzenia,

2. relacje z innymi aktorami regionalnymi i potęgami zewnętrznymi, które mają interesy bezpieczeństwa w regionie i aktywnie w nim działają; w ramach omówienia tych relacji trzeba w pierwszej kolejności określić stan relacji według zasad RSC (wróg, rywal, przyjaciel); oczywiście to ostatnie nie jest łatwe, ale to główna część analizy,

6. Aktorzy lokalni: Arabia Saudyjska i inne państwa Zatoki Perskiej.

- j.w.

7. Aktorzy lokalni: Turcja, Syria.

- j.w.

8. Aktorzy lokalni: Izrael.

-.

9. Aktorzy lokalni: Egipt, Libia.

- j.w.

10. Aktorzy zewnętrzni: USA, Rosja, Chiny, państwa europejskie.

- W tym punkcie analizujemy to w jaki sposób i dlaczego poszczególne zewnętrzne podmioty ingerują w sprawy Bliskiego Wschodu do tego stopnia, że można ich uznać za część regionu. Omawiamy interesy i politykę zagraniczną tych państw ze szczególnym uwzględnieniem Bliskiego Wschodu, pomijając większość innych spraw związanych ze struktura tych aktorów i ich polityką poza Bliskim Wschodem. Przy okazji okaże się, czy Chiny i państwa europejskie spełniają podstawowe kryterium obecności w RSC: ich interesy bezpieczeństwa muszą być tak mocno powiązane z interesami krajów regionu, że nie da się ich dobrze zdefiniować w oderwaniu od niego.

11. Podsumowanie – charakterystyczne cechy RSC na Bliskim Wschodzie.

- To jest projekt spinający całość, jego treść będzie wynikać z tego co zostanie przedstawione na wcześniejszych zajęciach. Co do zasady powinien kompleksowo przedstawić charakterystykę RSC na Bliskim wschodzie. Omówić zatem należy:

- granice regionu, charakter jego interakcji z ościennymi RSC,

- strukturę wewnętrzną z uwzględnieniem aktorów zewnętrznych, Uwypuklając rozkład sił w regionie z uwzględnieniem aktorów zewnętrznych,

- szczególnie dokładnie należy przedstawić matrycę przyjaźń-rywalizacja-wrogość w skali całego RSC,

- potencjał zmian według wzorca status quo-wewnętrzna transformacja-zewnętrzna transformacja.

Fred Halliday, Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych, WUJ 2009.

Witryny:

Middle East Policy Council - https://mepc.org/

The Institute for national Security Studies - https://www.inss.org.il/

The Washington Institute for Near East Policy - https://www.washingtoninstitute.org/