Zagrożenia bezpieczeństwa na Kaukazie

Celem konwersatorium jest zapoznanie studentów z problematyką Kaukazu jako jednego z głównych terenów zapalnych, nieustannie zagrażającego bezpieczeństwu na świecie.

I. Kaukaz – położenie geograficzne i rys historyczny (kwestie narodowościowe i religijne).

II. Działania zbrojne na Kaukazie na przestrzeni od XVIII do początków XX wieku.

III Miejsce narodów kaukaskich w nowej post carskiej Rosji.

1. Sowietyzacja Kaukazu (główne cechy rosyjskiej polityki na Kaukazie w okresie radzieckim).

IV. Kaukaz po rozpadzie ZSRR.

1. Podsycanie przez Rosję konfliktów terytorialno-etnicznych.

2. Gruzja a Abchazja i Osetia Południowa.

3. Problem Górskiego Karabachu.

4. Czeczenia.

5. Islamiści kaukascy – rosyjskie zaangażowanie i działania w ramach wielkiej koalicji antyterrorystycznej.

6. Rosyjskie zaangażowanie militarne na Kaukazie.

7. Wyścig zbrojeń na Kaukazie Południowym.

8. Rywalizacja Rosji z innymi państwami o kontrolę nad surowcami energetycznymi na Kaukazie.

9. Interesy Rosji a interesy Turcji, Iranu, USA, Unii Europejskiej i NATO na Kaukazie Południowym.

10. Zainteresowanie Chin i Japonii Kaukazem

Literatura obowiązkowa:

Bańbor Jan, Berny Jan, Kuziel Dariusz, Konflikty zbrojne na Kaukazie, Warszawa 1997.

Bartuzi W, Pełczyńska-Nałęcz K, Strachota K, Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach: rozmrożone konflikty między Rosją a Zachodem, Raport Ośrodka Studiów Wschodnich 9.VII 2008

Bartuzi Wojciech., Gruziński kocioł. Między Abchazją, Osetią Południową i Adżarią 1991-2006 [w:] Konflikty kolonialne i postkolonialne w Afryce i Azji 1869-2006, pod red. P. Ostaszewskiego, Warszawa 2006,

Borkowski Kazimierz, Przeobrażenia na Kaukazie po 1990 r. [w:] Kaukaz w stosunkach międzynarodowych. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, pod red. Pawła Olszewskiego i Kazimierza Borkowskiego, Piotrków Trybunalski 2008, s. 261-277.

Cierpiński Zbigniew, Konflikty zbrojne w Abchazja i Osetii Południowej a wybrane problemy bezpieczeństwa w stosunkach gruzińsko-rosyjskch [w:] Wybrane problemy badań wschodnich, red. Z. J. Winnicki, W. Baluk, G. Tokarz, Wrocław 207, s. 349-382.

Falkowski Maciej, Czeczenia między kaukaski dżihadem a „ukrytym” separatyzmem, Prace OSW, Warszawa 2007.

Falkowski Maciej, „Kaukaskie terytoria plemienne”: Kaukaz Północny – cywilizacyjnie obca enklawa w granicach Rosji. Prace OSW, nr 34 (2010), s. 1-74.

Falkowski Maciej, Kaukaz Północny: rosyjski węzeł gordyjski, Prace OSW nr 16 (2004)

Falkowski Maciej, Najważniejsze problemy i konflikty współczesnego Kaukazu [w:] Dylematy kaukaskie. Problemy narodowościowe i migracyjne, pod red. Macieja Ząbka, Warszawa 2010, s. 41-72.

Falkowski Maciej, Polityka Rosji na Kaukazie Południowym i w Azji Centralnej, Warszawa czerwiec 2006, Prace OSW, nr 23

Gizicki Wojciech, Cień Prometeusza: problemy bezpieczeństwa w regionie Kaukazu, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, R. 7 (2009),cz.1, s. 97-109.

Grochmalski Piotr, Wojna w Czeczenii [w:] Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, red. W. Malendowski, Wrocław 2000, s. 270-299.

Iwańczuk Krzysztof, Geopolityka Kaukazu [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 14-19

Jarosiewicz Aleksandra, Strachota Krzysztof, Górski Karabach-rozmrażanie konfliktu, Komentarz OSW, nr 65, 26 październik 2011, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2011-10-26/gorski-karabach-rozmrazanie-konfliktu

Kardaś Szymon, Spór wokół Górskiego Karabachu. Wybrane aspekty polityczne [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 167-183.

Konflikt kaukaski w 2008 roku, red. Robert Potocki, Marcin Domagała, Przemysław Sieradzki, Warszawa 2012.

Legucka Agnieszka, Wyścig zbrojeń na Kaukazie Południowym [w:] Bezpieczeństwo obszaru poradzieckiego, red. A. Bryc, A. Legucka, A. Włodkowska-Bagan, Warszawa 2011, s. 233-249.

Łoś Robert, Konflikt o Górski Karabach [w:] R. Łoś, J. Reginia Zacharski, Współczesne konflikty zbrojne, Warszawa 2010, s.341-347.

Łoś Robert, Konflikt w Gruzji: Adżaria, Abchazja i Osetia Południowa [w:] R. Łoś, J. Reginia Zacharski, Współczesne konflikty zbrojne, Warszawa 2010, s. 348-374.

Malak Kazimierz, Rosja wobec konfliktów na Kaukazie Południowym [w:] Kaukaz w stosunkach międzynarodowych. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, pod red. Pawła Olszewskiego i Kazimierza Borkowskiego, Piotrków Trybunalski 2008, s. 295-311.

Modrzejewska-Leśniewska Joanna, Konflikt ormiańsko-azerbejdżański 1990-2006 [w:] Konflikty kolonialne i postkolonialne w Afryce i Azji 1869-2006, pod red. P. Ostaszewskiego, Warszawa 2006.

Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych pod red. Krzysztofa Iwańczuka i Tomasza Kapuśniaka, Lublin 2008.

Strachota Krzysztof, Konflikty zbrojne na obszarze postradzieckim. Stan obecny, perspektywy, uregulowania, konsekwencje, Warszawa 2003, Prace OSW, nr 9,

Włodkowska Agata, Nowe aspekty rywalizacji na obszarze Kaukazu Południowego po zimnej wojnie [w:] Kaukaz w stosunkach międzynarodowych. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, pod red. Pawła Olszewskiego i Kazimierza Borkowskiego, Piotrków Trybunalski 2008, s. 353-368.

Literatura uzupełniająca:

Adamczewski Przemysław,"Górski Karabach w polityce niepodległego Azerbejdżanu", Warszawa 2012

Adamczewski Przemysław, Perspektywa rozwiązania problemu karabaskiego i jego geopolityczne aspekty [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 207-239.

Cierpiński Zbigniew, Przebieg konfliktu zbrojnego w Abchazji [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 185-208.

Chodubski Andrzej, Odrębność narodowościowa i etniczna Kaukazu w warunkach współczesnej unifikacji i dywersyfikacji świata „Forum Politologiczne”, t. 5 (2007), s. 83-104.

Chudzińska-Parkosadze A., Абхазия и Южная Осетия между Тбилиси и Москвой. Процес роспада СССР а формирование государственности Грузии в начал 90-ых гг. [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 149-165.

Cichocki J., Wojska rosyjskie na Zakaukaziu, „Eurazja”1994, nr 5-6, s.67-71.

Cichocki J., Zakaukaski rachunek szans, „Eurazja”1994, nr 3-4, s. 48-54.

Ciesielski Stanisław, Rosja-Czeczenia: dwa stulecia konfliktu, Wrocław 2003.

Cieśla Łukasz, Przyczyny wybuchu wojny w Osetii Południowej [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 167-188.

Czeczenia-Rosja: mity i rzeczywistość, red. Jan Brodowski, Mieczysław Smoleń, Kraków 2006.

Dehdashti-Rasmussen R., The Conflict over Nagorno-Karabakh: Causes the Status of Negotiations and Prospekt [in:] OSCE Yearbook 2006, http://www.corehamburg.de

Domańska Maria, Uwarunkowania procesów integracyjnych i dezintegracyjnych na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013.

Furier Andrzej, Historyczne aspekty kulturowego zróżnicowania Kaukazu, „Sprawy Narodowościowe”, z. 16/17 (2000), s. 53-72.

Furier Andrzej, Kaukaz we współczesnych stosunkach międzynarodowych, „Obóz”, nr 38 (2001), s. 21-39.

Furier Andrzej, Polityczne i wyznaniowe oblicze Kaukazu [w:] Nuntius Vetustatis – prace ofiarowane prof. Jerzemu Wisłockiemu, http://www.bkpan.poznan.pl/biblioteka/JW70/kaukaz.htm

Gadżijew K., Geopolitika Kawkaza, Moskwa 2003.

Genté Regis, Od Kaukazu po Azję Centralną – „Wielka Gra” wokół ropy naftowej i gazu ziemnego: nowe republiki i wielkie potęgi, „Le Monde Diplomatique” (ed.pol.) 2007, nr 9.

Górecki Wojciech, Abchaskie elity wobec niepodległości, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Studia i Materiały nr 103, Warszawa, maj 1996.

Górecki Wojciech, Ambiwalencja „niepodległości”. Abchazja: nieuznana demokracja pod rosyjskim protektoratem, Komentarze OSW, 2010, nr 34.

Hussein Husseinov, Armenia-Azerbaijan conflict: root causes and consequences [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 197-206.

Ibrahimov Anar, Status prawny Morza Kaspijskiego w kontekście stosunków międzynarodowych [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 235-249.

Igharkava Ana, Rola NATO w gruzińskiej strategii bezpieczeństwa narodowego [w:] Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Krajów WNP, pod red. Walentego Baluka, s. 201-214.

Islam na obszarze postradzieckim, Prace OSW, zeszyt 7, Warszawa, 2003.

Jaroszewicz Marta, Polityka Sojuszu Północnoatlantyckiego wobec Kaukazu Południowego [w:] Kaukaz w stosunkach międzynarodowych. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, pod red. Pawła Olszewskiego i Kazimierza Borkowskiego, Piotrków Trybunalski 2008, s. 369-378.

Jastrzębski Piotr, Konflikt abchaski [w:] Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, red. W. Malendowski, Wrocław 2000, s. 330-353.

Jastrzębski Piotr, Konflikt o Górny Karabach [w:] Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, red. W. Malendowski, Wrocław 2000, s. 300-329.

Kwiatkiewicz Piotr, Reperkusje ormiańskiej okupacji terytoriów Republiki Azerbejdżanu. Zarys wybranych problemów w aspekcie wewnętrznym [w:] Militarne i gospodarcze determinanty w państwowości azjatyckiej, pod red. Joanny Marszałek-Kawy, Toruń 2010.

Legucka Agnieszka, "Geopolityczne uwarunkowania i konsekwencje konfliktów zbrojnych na obszarze poradzieckim", Warszawa 2013.

Malak Kazimierz, Rosja wobec konfliktów na Kaukazie Południoym [w:] Kaukaz w stosunkach międzynarodowych. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, pod red. Pawła Olszewskiego i Kazimierza Borkowskiego, Piotrków Trybunalski 2008, s. 295-3011.

Marczuk J Narracje zniewolone. Gruzińsko-abchaski i gruzińsko-osetyjski dialog o tożsamości, wojnie oraz niepodległości [w:] Dylematy kaukaskie. Problemy narodowościowe i migracyjne, red.M. Ząbek, Warszawa 2010, s. 125-146.

Matcharashvili Irakli, "2008 Rok. Wojna rosyjsko-gruzińska. Wojna która nie wstrząsnęła światem", Oświęcim 2013

Materski Wojciech, Zakaukazie –obszar rywalizacji między Rosją, Turcją i Persją [w:] Kaukaz w dobie globalizacji, pod red. Andrzeja Furiera, Poznań 2005, s. 13-31.

Matuszek Ewa, Narody północnego Kaukazu. Historia, kultura, konflikty 1985-1991, Toruń 2007.

Michałowski W, Płonący Kaukaz, Wrocław 2000,

Mienkiszak M i inni. Nowa rola NATO na obszarze WNP, OSW, Warszawa 2005.

Olszewski P., Konflikty zbrojne na Kaukazie Południowym po I wojnie światowej [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 99-122.

Osiński Joachim, Uwarunkowania kwestii narodowej w byłym ZSRR i we współczesnej Rosji. Aspekty politycznoprawne [w:] Nacjonalizm oraz konflikty etniczno-narodowe, pod red. Jolanty Polakowskiej-Kujawy, Warszawa 1999, s. 117-137,

Patlewicz B., Rozwój islamu na Kaukazie Północnym po 1991 roku, „Sprawy Wschodnie”2007, z. 1-2 (14-15), s. 77-92.

Przybyła Katarzyna, Kaukaz Północny a bezpieczeństwo Rosji: nierozwiązywalny problem czy zaprzepaszczona szansa?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 3, s. 145-164.

Przybyła Katarzyna, Niekończąca się historia, czyli wojna Czeczeńska, „Myśl Ekonomiczna i Prawna” 2009, nr 3, s. 77-95.

Sattarov Samir, Polityka energetyczna Azerbejdżanu – ropociąg Baku-Tbilisi-Ceyhan [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 113-125.

Strachota Krzysztof, Bartuzi Wojciech, Reintegracja czy rekonkwista? Gruzja wobec Abchazji i Osetii Południowej w kontekście uwarunkowań wewnętrznych i międzynarodowych, Warszawa 2006, OSW.

Strzeszewski Grzegorz, Próby odbudowy supremacji Rosji w sektorach energetycznych państw regionu Kaukazu Południowego na początku XXI wieku [w:] Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, red. K. Iwańczuk, T. Kapuśniak, Lublin 2008, s. 271-286.

Svante E. Cornell, Autosomy and Conflict. Ethnoterritoriality and Separatism in the South Caucasus – Caves in Georgia, Upsala 2002, http://www.nukri.org/modules/CmodsDownoload/upload/Politics/Domestic_policy/0419dissertation.pdf

Śmigielski Robert, Znaczenie Kaukazu Południowego w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej [w:] Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. Przemysława Adamczewskiego, Poznań 2010, s. 123-138.

Szynkiewicz S., Suwerenność dla Kolchidy (konflikt abchasko-gruziński), „Sprawy narodowościowe. Seria nowa”, t. II (1993), z. 2(3), s. 151-170.

Topolski J., Siła militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Lublin 2004.

Warecka Alicja, Separatyzm abchaski – między tradycją a polityką [w:] Tożsamość narodowa na obszarze postradzieckim. Między dziedzictwem a tradycją wynalezioną, red. P. Załęski, E. Breslavskaiej, M. Włodarkiewicza, Warszawa 2012.

Wilk Andrzej, Operacja militarna na Kaukazie Północnym jako wyraz nowej rangi Sił Zbrojnych w polityce FR [w:] Ogniska konfliktów: Bałkany, Kaukaz, red. Bogdan Klich, Kraków 2000, s. 105-123.

Włodkowska Agata, Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Azerbejdżanu [w:] Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Krajów WNP, pod red. Walentego Baluka, s. 215-232.

Wyciszkiewicz Ernest, Geopolityka rurociągów, współzależność energetyczna a stosunki na obszarze postsowieckim, Warszawa 2008.

Zaremba Katarzyna, Proces pokojowy w konflikcie gruzińko-abchaskim[w:] Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Krajów WNP, pod red. Walentego Baluka, s.395-410.

Zasztowt Konrad, Znaczenie Kaukazu Południowego jako trasy eksportu ropy i gazu dla kaspijskich państw producentów po konflikcie w Gruzji, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2009, nr 1/2, s. 202-211.

Źródła nienawiści. Konflikty etniczne w krajach postkomunistycznych, pod red. Kamila Janickiego, Kraków-Warszawa 2009.

Жирохов Михаил , „Семена распада: войны и конфликты на территории бывшего СССР, Сaнкт-Петербург 2012.

Oraz artykuły, opracowania i komentarze tematycznie związane z tą problematyką zamieszczone na stronie internetowej Ośrodka Studiów Wschodnich.

Studenci sami wybierają interesującą ich tematykę do szczegółowego omówienia.