Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym

tak

Podstawowym problemem w kontekście dziedzictwa opisywanego z perspektyw nauk o zarządzaniu pozostaje kwestia celów, które mają zostać osiągnięte w tym procesie. Zarządzanie, bez względu na to, do jakiej szkoły sięgniemy, jest zawsze przemyślanym działaniem mającym prowadzić do osiągnięcia jakiegoś celu. Nawet najbardziej klasyczne definicje zarządzania niosą ze sobą – w kontekście zarządzania dziedzictwem – wiele komplikacji. Monika Kostera, pisze, że zarządzanie to „proces planowania, organizowania, motywowania i kontrolowania pracy organizacji i jej uczestników oraz wykorzystywania wszystkich dostępnych zasobów dla osiągnięcia celów organizacji” . Wobec powyższego konieczne jest postawienie pytania, jak odnieść do tego klasycznego modelu dziedzictwo.

Kluczowe znaczenie dla zarządzania dziedzictwem miało powszechne uznanie go za zasób. Paradoksalnie myślenie takie nie zrodziło się w ramach refleksji na temat kultury, ale było owocem, swoistym efektem ubocznym, działania różnego rodzaju ruchów proekologicznych. Początek lat 70. XX w. przyniósł refleksję na temat dotychczasowego postępowania wobec zasobów ziemi, które – w wyniku ekspansywnej eksploatacji – ulegają szybkiemu wyczerpaniu. Stało się jasne, że brak zmian w tym zakresie w znacznym stopniu ograniczy możliwości rozwoju kolejnym generacjom. W tym samym czasie uznano, że dziedzictwo kulturowe musi podlegać podobnej ochronie, polegającej na racjonalnym korzystaniu z niego, jak z nieodnawialnych zasobów naturalnych. Powszechnie przyjętą filozofią w tym względzie stała się koncepcja zrównoważonego rozwoju. Terminem tym, od czasu konferencji w Rio de Janeiro w 1992 roku (przyjęto tam deklarację odnośnie rozwoju zrównoważonego), określa się „nie tylko zgodne z zasadami użytkowanie zmniejszających się zasobów, ale także konieczność podtrzymywania wzrostu dobrobytu ludzkości, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności lokalnych i z zastrzeżeniem, że wzrost ten nie może spowodować ograniczenia zdolności przyszłych generacji do zaspokojenia ich własnych potrzeb” .

Pogłębiająca się refleksja na temat dziedzictwa, szybko doprowadziła do stwierdzenia, że jest ono zasobem bardzo trudnym do zdefiniowania. Immanentną cechą dziedzictwa jest bowiem niemożność ostrego zarysowania jego granic. Jest to fenomen ulegający ciągłej transformacji, ciągłemu wzrostowi. Nie ma obiektywnych kryteriów pozwalających na stwierdzenie, czy dane dobra kultury są dziedzictwem, czy nie. Momentem krytycznym jest więc autonomiczna decyzja – grupy etnicznej, społeczności, narodu – co ostanie uznane za swoje dziedzictwo. Przy czym to „swoje” jest wartością nienegocjowalną, najczęściej pozostającą wyborem zero–jedynkowym, tak, tak – nie, nie. Niekiedy nie poddającym się racjonalnej analizie.

Dynamika zmian w zasobie dziedzictwa powoduje, że do jego opisu można posłużyć się innym terminem, znanym z nauk ekonomicznych – pojęciem strumieni. Zarówno pojęcie zasobu, jak i strumieni jest wykorzystywane np. do opisu rynku pracy. W odniesieniu do niego bezrobocie jest opisywane jako zasób, którego wielkość mierzy się w określonym punkcie czasu. Chcąc jednak oddać dynamikę tego zasobu, fakt, że jest on zmienny w czasie, stosuje się pojęcie strumieni: zasilających (strumienie napływu, jeśli kolejne osoby tracą pracę) i odprowadzających (strumienie odpływu, jeśli ją znajdują) . Próbując opisać zasób dziedzictwa nie można zapomnieć o jednej z jego podstawowych cech – o tym, że jest dynamicznie zmienne. Prowadzi do stwierdzenia, że zarządzanie dziedzictwem sprowadza się w istocie do zarządzania zmianami. W Polsce takie podejście do dziedzictwa opisywali m.in. Andrzej Tomaszewski oraz Bogusław Szmygin . Teorię zarządzania zmianami, jako pierwsi przystosowali do procesu zarządzania dziedzictwem amerykańscy archeologowie i antropolodzy kultury. „Pojęcie to i próba jego zdefiniowania w odniesieniu do zabytków stanowi wynik refleksji, iż całe środowisko człowieka, a co za tym idzie warunki w jakich trwa dziedzictwo kulturowe, nieustannie się zmieniają. Autorem koncepcji zarządzania zmianą w odniesieniu do zabytków był B. F. Feilden” .

Ta zmienność zasobu dziedzictwa, niemożność uchwycenia go w stanie „skrystalizowanym”, powoduje, że bardzo trudnym zadaniem jest formułowanie celów dla procesu zarządzania dziedzictwem, czy raczej trudne jest stworzenie uporządkowanego i zamkniętego katalogu celów. Co więcej, sprawę komplikuję fakt, że dziedzictwem realizowane jest przez bardzo wiele środowisk – m.in. ekonomistów, specjalistów zajmujących się rozwojem regionalnym, muzealnikom, historykom sztuki, konserwatorom, urbanistom, architektom, środowiskom kreującym rynek turystyczny itp. Wszystko to powoduje, że definiowanych jest wiele celów cząstkowych. Pytaniem podstawowym pozostaje jednak, czy istnieje możliwość wskazania celów o charakterze strategicznym, mających uniwersalny charakter, a jednocześnie niebędących zbyt ogólnymi. Jest to bez wątpienia zadanie kluczowe.

Zajęcia mają na celu nie tylko uzmysłowić wymienione wyżej trudności w zarządzaniu dziedzictwem, ale również nauczyć wrażliwości na postrzeganie go przez różne grupy interesariuszy. Studenci mają bowiem nie tylko poznać narzędzia zarządzania dziedzictwem, ale również muszą nauczyć się go rozumieć.

Po zakończeniu kursu, student:

- zna i rozumie znaczenie zasad, reguł, misji i celów organizacji kultury i organizacji medialnych (W)

- zna system prawny ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury (W)

- ma podstawową wiedzę z zakresu regionów etnograficznych w Polsce (W)

- potrafi poddać krytycznej analizie informacje pochodzące z różnych źródeł oraz formułować na ich podstawie samodzielne wnioski (U)

- potrafi poddać krytycznej obserwacji organizacje kultury i organizacje medialne oraz wyciągać z niej wnioski (U)

- umie samodzielnie zdobywać wiedzę oraz rozwijać umiejętności badawcze (U)

- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, potrafi inspirować oraz organizować proces uczenia się innych osób (KS)

- aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego regionu, kraju, Europy (KS)

- systematycznie uczestniczy w życiu kulturalnym, interesuje się bieżącymi wydarzeniami artystyczno-kulturalnymi oraz nowymi zjawiskami w sztuce (KS)

- potrafi samodzielnie i krytycznie uzupełniać wiedzę i umiejętności, rozszerzone o wymiar interdyscyplinarny (KS)

brak

Obecność obowiązkowa (dopuszczalna 1 nieobecność).

Przedłożenie pracy semestralnej pracy pisemnej (uzyskanie oceny pozytywnej).

Zaliczenie całego modułu w formie egzaminu pisemnego.

Ostateczną formą sprawdzenia efektów kształcenia jest egzamin końcowy (pisemny) obejmujący całość omawianego materiału wraz z lekturami.

Metody podające - anegdota
Metody podające - odczyt
Metody podające - opowiadanie
Metody podające - prelekcja
Metody podające - prezentacja multimedialna
Metody podające - wykład informacyjny
Metody praktyczne - ćwiczenia przedmiotowe
Metody problemowe - metody aktywizujące - dyskusja dydaktyczna
Metody problemowe - wykład konwersatoryjny

• metody podające (wykład konwersatoryjny, prezentacja multimedialna)

• metody praktyczne (ćwiczenia przedmiotowe)

• metody eksponujące (film, pokaz)

• metody problemowe (metody aktywizujące: dyskusja dydaktyczna)

wykład (30 godzin) – 1 ECTS

ćwiczenia (30 godzin) – 1 ECTS

lektura tekstów obowiązkowych wraz z konsultacjami (30 godzin) – 1 ECTS

lektura wybranych tekstów na ćwiczenia (30 godzin) – 1 ECTS

praca semestralna – opracowanie projektu, kwerenda, pisanie pracy, konsultacje z prowadzącym, przygotowanie się do zaliczenia końcowego (30 godzin) – 1 ECTS

przygotowanie do egzaminu końcowego (30 godzin) – 1 ECTS

Grupa treści podstawowych

nie dotyczy