Psychologia różnic indywidualnych
Informacje ogólne
| Kod przedmiotu: | WZ.IPS-120/IIIst | Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0313) Psychologia
 |
| Nazwa przedmiotu: | Psychologia różnic indywidualnych | ||
| Jednostka: | Instytut Psychologii Stosowanej | ||
| Grupy: |
III rok studia stacjonarne - PLAN STUDIÓW III rok, semestr letni, studia stacjonarne - przedmioty obowiązkowe Przedmioty dla programu WZKS-n069-1-MD-10 |
||
| Punkty ECTS i inne: |
3.00  zobacz reguły punktacji |
||
| Język prowadzenia: | polski | ||
Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2020/2021" (w trakcie)
| Okres: | 2021-02-25 - 2021-06-15 |
 
 zobacz plan zajęć |
| Typ zajęć: |
Wykład, 30 godzin, 166 miejsc więcej informacji |
|
| Koordynatorzy: | Antoni Wontorczyk | |
| Prowadzący grup: | Kinga Tucholska, Antoni Wontorczyk | |
| Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
| Zaliczenie: | Przedmiot - Egzamin | |
| Ocena wliczana do średniej: | tak |
|
| Efekty kształcenia: | K_W12 Ma pogłębioną wiedzę o rodzajach więzi społecznych i o rządzących nimi prawidłowościach istotnych z punktu widzenia psychologii; zna w sposób pogłębiony wybrane metody i narzędzia pomiaru oraz opisu odpowiednie dla psychologii społecznej K_W28 Ma pogłębioną wiedzę w zakresie różnic indywidualnych – temperamentalnych, intelektualnych, związanych ze stylem poznawczym czy różnic związanych z płcią; zna w sposób pogłębiony wybrane metody i narzędzia pomiaru oraz opisu odpowiednie dla psychologii różnic indywidualnych K_U06 Posiada pogłębione umiejętności przedstawiania własnych opinii, wątpliwości i sugestii, merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, rozwiązywania problemów teoretycznych, formułowania wniosków oraz tworzenia syntetycznych podsumowań K_U10 Potrafi zidentyfikować uwarunkowania kulturowe, religijne i etniczne problemów pacjenta, klienta oraz grupy społecznej K_K07 Jest wrażliwy na problemy psychologiczne, gotowy do komunikowania się i współpracy z otoczeniem – w tym z osobami nie będącymi specjalistami w danej dziedzinie oraz do aktywnego uczestnictwa w grupach i organizacjach realizujących działania psychologiczne |
|
| Wymagania wstępne: | zaliczony II rok studiów, przedmiot niesekwencyjny |
|
| Forma i warunki zaliczenia: | Przedmiot kończy się testowym egzaminem pisemnym uzupełnionym cząstkowym egzaminem ustnym. Test składa się z pytań zamkniętych z czterema odpowiedziami do wyboru (po 30 pytań z każdego cyklu wykładów). Pozytywną ocenę uzyska student, który udzieli prawidłowej odpowiedzi na co najmniej połowę pytań, zarówno w całym teście, jaki i w każdej z jego części. Cząstkowy egzamin ustny student zdaje tylko z tej lub z tych części materiału, w odniesieniu do których nie odpowie prawidłowo na ponad połowę pytań. |
|
| Metody sprawdzania i kryteria oceny efektów kształcenia uzyskanych przez studentów: | A. Weryfikacja wiedzy obejmować będzie znajomość specyficznej terminologii oraz treści prezentowanych na zajęciach zagadnień. Technikami tej weryfikacji będą pytania zadawane studentom w trakcie prowadzenia zajęć, oraz prowadzenie krótkiej dyskusji pod koniec wykładu. B. Technikami weryfikacji umiejętności będą cząstkowe kolokwia oraz egzaminy (cząstkowe i końcowy). C. Kompetencje społeczne będą weryfikowane w formie kolokwiów poświęconych tylko konkretnym przypadkom społecznym. „Case study” ma być sprawdzianem łączącym posiadanie wiedzy, zdobytych umiejętności oraz ukształtowania postaw wobec problematyki prezentowanej na wykładzie. |
|
| Metody dydaktyczne: | Metody podające (wykład informacyjny, prezentacja multimedialna); metody eksponujące (film). |
|
| Bilans punktów ECTS: | Uczestnictwo w zajęciach - 30 godz. Zapoznanie się z literaturą - 40 godz. Przygotowanie się do egzaminu - 20 godz. Łącznie 90 godzin pracy studenta. |
|
| Grupa treści kształcenia: | Grupa treści kierunkowych |
|
| Wymiar, zasady i forma odbywania praktyk: | brak |
|
| Skrócony opis: |
Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z problematyką różnic indywidualnych (ogólnymi problemami, reprezentatywnymi teoriami i najważniejszymi wynikami badań w obszarach inteligencji i stylów poznawczych, temperamentu i biologicznie uwarunkowanych cech osobowości). Wiedza uzyskana dzięki wykładom i samodzielnej lekturze ma umożliwić lepsze zrozumienie i poprawne stosowanie psychometrycznych metod służących do pomiaru inteligencji i zdolności, temperamentu i osobowości, z którymi zapoznają się studenci na innych kursach. Stanowi ona również bardzo istotne uzupełnienie wiedzy przekazywanej na zajęciach z zakresu problematyki osobowości i procesów poznawczych. Istotnym novum w relacji do lat ubiegłych i innych ośrodków akademickich jest włączenie do tematyki kursu z psychologii różnic indywidualnych zagadnienia biologicznie uwarunkowanej specyfiki populacyjnej różnic indywidualnych na przykładzie populacji żeńskich i męskich, w którego kontekście ukazywane są genetycznie uwarunkowane cechy osobowości. | |
| Pełny opis: |
C y k l I (dr hab. Antoni Wontorczyk) Ogólne problemy i paradygmaty psychologii różnic indywidualnych 1. Przedmiot i założenia psychologii różnic indywidualnych - człowiek w świetle psychologii różnic indywidualnych. Praktyka psychologiczna i wiedza potoczna jako źródło psychologii różnic indywidualnych (prekursorzy - Hipokrates i Galenus, Galton, początki dyscypliny - Spearman, Binet, Kraepelin, Heymans i Wiersma, ukryte koncepcje różnic indywidualnych). Psychologia różnic indywidualnych a psychologia społeczna. Podstawowe pojęcia psychologii różnic indywidualnych (cecha, syndrom, typ, styl) i kontrowersje wokół ich hipotetycznego statusu. Zakres psychologii różnic indywidualnych - problem klasyfikacji cech, podejście leksykalne. Obszary zastosowań psychologii różnic indywidualnych (doradztwo zawodowe, szkolne i rodzinne, dobór pracowników, diagnoza chorób psychicznych, ekspertyzy sądowe). Problemy moralne związane z wiedzą o różnicach indywidualnych (kontrowersje wokół klasyfikowania ludzi i stosowania testów - dyskryminacja, tolerancja czy udzielanie pomocy osobom neurotycznym i psychotycznym). 2. Badanie różnic indywidualnych - psychologia różnic indywidualnych a psychometria. Statystyczne pojęcia średniej arytmetycznej i wariancji a różnice indywidualne. Wymiary różnic indywidualnych a skale cech psychicznych (problemy i metody skalowania - Rasch, Likert). Pomiar cech psychicznych (teorie pomiaru cech psychicznych Gulliksena i Cronbacha i in.). Rzetelność a trafność pomiaru różnic indywidualnych. Pojęcie czynnika i struktury czynnikowej cechy, wariancji wspólnej i ładunku czynnikowego - istota, przydatność i ograniczenia analizy czynnikowej w badaniach różnic indywidualnych. Problemy z określaniem trafności metod diagnozy cech psychicznych. Rodzaje i przykłady metod badania różnic indywidualnych (testy inteligencji, uzdolnień i stylów poznawczych, standaryzowane kwestionariusze i inwentarze temperamentu i osobowości). Dlaczego testy inteligencji są na ogół bardziej rzetelne, a testy temperamentu mniej rzetelne od kwestionariuszy temperamentu i osobowości? 3. Problem genezy różnic indywidualnych - psychologia różnic indywidualnych a genetyka zachowania i genetyka molekularna. Jak rozumieć pojęcie wagi dziedziczności i środowiska w zróżnicowaniu indywidualnym. Badania genetycznych uwarunkowań zachowania zwierząt i ich znaczenie w poznawaniu biologicznych korelatów cech psychicznych u ludzi. Pojęcia wariancji fenotypowej zachowania i jej składowych (wariancji genetycznej, środowiska wspólnego i specyficznego) i ich interakcji. Wskaźnik odziedziczalności i określanie wagi czynników genetycznych i środowiskowych za pomocą dopasowywania modeli i analizy ścieżkowej. Podejście QLT w genetyce molekularnej w określaniu genetycznego uwarunkowania cechy psychicznej. Przykłady określania genetycznego uwarunkowania cech psychicznych (inteligencji, zdolności specjalnych, ekstrawersji, neurotyczności i poszukiwania doznań). 4. Problem mechanizmów poznawczych i biologicznych cech psychicznych - psychologia różnic indywidualnych a psychofizjologia i psychologia poznawcza. Poznawcze mechanizmy inteligencji i impulsywności (badania Jensena, Hunta, Posnera i Mitchella, Stenberga, koncepcja inteligencji Barona, badania i koncepcja Dickmana funkcjonalnej i dysfunkcjonalnej impulsywności). Biologiczne mechanizmy inteligencji i temperamentu (wielkość mózgu - badania Rushtona i Flashman, badania nad czynnością spontaniczną, potencjałami wywołanymi oraz aktywnością metaboliczną mózgu, aktywnością elektrodermalną i sercowo - naczyniową). Wykrywanie różnic w mechanizmach fizjologicznych cech psychicznych na przykładzie badań Barry'ego i in. C y k l II (dr Kinga Tucholska) Inteligencja, zdolności i style poznawcze 1. Znaczenie terminu "inteligencja" - definicje klasyczne i współczesne; psychometryczne wskaźniki inteligencji (WU, IQ). Perspektywa kulturowa w spojrzeniu na inteligencję. Struktura inteligencji: modele hierarchiczne i czynników równorzędnych; kontrowersje wokół czynnika inteligencji ogólnej (g). 2. Fizjologiczne podstawy inteligencji - koncepcje biologiczne (inteligencja a szybkość przewodzenia neuronalnego, sprawność układu nerwowego, wielkość mózgu; mózgowe ośrodki inteligencji) . Poznawcze ujęcie inteligencji - poznawcze komponenty i korelaty inteligencji; związki inteligencji z uczeniem się, uwagą, pamięcią, strategiami poznawczymi i in. 3. Źródła inteligencji - natura czy kultura? Odziedziczalność inteligencji. Rola wychowania i kształcenia w determinowaniu różnic inteligencji. Inteligencja a różnice międzygrupowe (IQ a pochodzenie etniczne, płeć, status socjo-ekonomiczny, liczba posiadanych dzieci). 4. Inteligencja w rozwoju filogenetycznym (antropogeneza). E_wolucja? (zmiany inteligencji w związku z technicyzacją środowiska. Inteligencja w rozwoju ontogenetycznym - zmiany inteligencji wraz z wiekiem. 5. Pomiar poziomu inteligencji - rozkład IQ i jego klasyfikacja. Wybitne uzdolnienia intelektualne - kryteria, rodzaje, formy opieki. Niepełnosprawność umysłowa - kryteria diagnozy, stopnie, programy interwencyjne. Zespół sawanta. 6. Zmiany inteligencji wraz z wiekiem (perspektywa ontogenetyczna). Adaptacyjne znaczenie inteligencji: inteligencja a powodzenie życiowe, sukcesy edukacyjne i zawodowe. Wzmacnianie potencjału intelektualnego - rola odżywiania, suplementów diety ("dopalaczy") oraz ćwiczeń („treningu umysłu”). 7. Inteligencja a osobowość (temperament, cechy osobowości, emocje, style poznawcze). Inteligencja a intuicja. 8. Style poznawcze - rodzaje, charakterystyka, funkcje, metody diagnozy. C y k l III (dr hab. Antoni Wontorczyk) Temperament 1. Temperament, ustalenia definicyjne. Klasyczna teoria temperamentu Hiporatesa-Galenusa. Próby reinterpretacji teorii klasycznej (Pawłow, Eysenck). Przykład badań nad weryfikacją teorii klasycznej i jej modyfikacji (Cukanow). Konstytucjonalne typologie temperamentu (Kretschmer, Sheldon). 2. Koncepcje temperamentu u ludzi dorosłych. Jednocechowa kocepcja Zuckermana. Dwuskładnikowa koncepcja Greya. Trójskładnikowa koncepcja Eysencka. Trójskładnikowa koncepcja kliniczna Clonningera. Teoria Strelaua. 3. Koncepcje temperamentu u dzieci. Teoria Thomasa i Chess. Teoria Rothbart i Derryberry'ego. Teoria Kagana. Teoria Bussa i Plomina (EAS). Próba syntezy teorii temperamentu w oparciu o pojęcie aktywacji/pobudzenia. Miejsce emocji i potrzeb w teoriach temperamentu. Temperament a osobowość. 4. Funkcjonalne znaczenie temperamentu. Temperament trudny. Temperament a przystosowanie. Temperament a osiągnięcia. Temperament a środowisko pracownicze. Temperament jako moderator stresu. | |
| Literatura: |
Literatura podstawowa: Strealu J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Strealu J. (1998). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Nęcka E. (2003). Inteligencja. Geneza. Struktura. Funkcje. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Matczak A. (2002). Style poznawcze. W: J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Tom II, s.761-782. Literatura uzupełniająca: Bem S.L.(2000). Męskość, kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk. Moir A., Yessel D. (1993). Płeć mózgu. Warszawa: Wyd. PIW. Gardner H., Kornhaber M.L., Warren K.W. (2001). Inteligencja. Wielorakie perspektywy. Warszawa: WSiP. Strelau J. (1997). Inteligencja człowieka. Warszawa: Żak. Oniszczenko W. (1998). Genetyczne podstawy temperamentu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Oniszczenko W. (2000). Elementy genetyki zachowania. W: J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Tom I, s.205-226. Strelau, J. (2000). Różnice indywidualne: opis, determinanty i aspekt społeczny. W: J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Tom II, s.653-681. Strelau J. (2000). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Tom II, s.525-560. | |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.