Historia filmu polskiego do roku 1989

Kurs obejmuje dzieje kina polskiego do 1989 roku, uwzględnia wszystkie rodzaje i gatunki filmowe, od zjawisk kultury XIX wieku poprzedzających kinematograf, po dekadę lat 80. XX wieku.

Zjawiska kultury polskiej XIX wieku poprzedzające kinematograf.

Początki kina na ziemiach polskich (1895-1918): pierwsze pokazy kinematografu; polscy pionierzy i wynalazcy; kształtowanie się życia filmowego; początki twórczości filmowej.

Polskie kino nieme (1919-1929): kształtowanie się postaw polskiej inteligencji wobec kina; filmy patriotyczno-propagandowe; kino gatunków; pierwsi przedstawiciele kina artystycznego;

Polskie kino klasyczne (1930-1939): opóźniony przełom dźwiękowy; filmy historyczno-patriotyczne; komedie; melodramaty; kino "społecznie użyteczne" - grupa START-u; awangarda; film żydowski w Polsce.

Cztery drogi filmowców polskich w czasie II wojny światowej (1939-1945).

Kino zideologizowane (1945-1954): wypracowywanie powojennego modelu organizacyjnego kinematografii; niespełnione obietnice sezonów 1945-1949; spełnienia mimo wszystko; rodzimy socrealizm.

Epoka Szkoły Polskiej (1955-1961): wyzwalanie się z socrealizmu; Polska Szkoła Filmowa - geneza historyczna, główne nurty i osiągnięcia; poza Szkołą Polską - kino popularne, kino eksperymentu artystycznego, świadectwa nowego obyczaju.

Kino polskie lat sześćdziesiątych (1962-1968): tematyka historii najnowszej; tematyka współczesna; kino rozrywkowe; adaptacje literatury narodowej; Polska Szkoła Animacji; Nowe Kino.

Kino polskie lat 1969-1975: kino Młodej Kultury; kino dziedzictwa narodowego; widowiska narodowe i państwowe; przedstawianie rzeczywistości w kinie popularnym.

Epoka Moralnego Niepokoju (1976-1981): Kino Moralnego Niepokoju - geneza i specyfika nurtu, najważniejsze dokonania; kino dziedzictwa narodowego; indywidualności artystyczne; kino sezonu "Solidarności".

Kino lat 80.

1. Polska Nowa Fala

Filmy: "Niewinni czarodzieje" (1960), "Nóż w wodzie" (1961), "Rysopis" (1964), "Gra" (1968), "Wszystko na sprzedaż" (1968)

Lektura:

A. I. Kurz, „Boks, jazz i fajne dziewczyny”. Jerzy Skolimowski – rysopis outsidera, [w:] tejże, Twarze w tłumie. Wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955-1969, Izabelin 2005, s. 74-116.

B. I. Kurz, Między chrztem a samospaleniem. „Teatra polskie” drugiej połowy lat sześćdziesiątych, „Didaskalia” 2015, nr 126, s. 2-10.

2. Kino Młodej Kultury

Filmy: "Struktura kryształu" (1969), "Życie rodzinne" (1970), "Za ścianą" (1971), "Trzeba zabić tę miłość" (1972), "Dziewczyny do wzięcia" (1972), "Personel" (1975)

Lektura: J. Jaworska, „Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego sockonsumpcjonizmu, Universitas, Kraków 2019, s. 105-127.

3. Kino ekscesu

Filmy: "Trzeciej części nocy" (1971), "Jak daleko stąd, jak blisko" (1971), "Wesele" (1972), "Diabeł" (1972), "Na wylot" (1972), "Sanatorium pod Klepsydrą" (1973), "Tańczący jastrząb" (1977), "Płomienie" (1978), "Golem" (1979)

Lektura:

A. J. J. Szczepański, Trzecia część nocy, „Tygodnik Powszechny” 1972, nr 5.

B. G. Niziołek, Trupy, nie widma... Andrzej Wajda i wymiana scenariusza, [w:] Historie afektywne i polityki pamięci, (red.) E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2015.

4. Kino dziedzictwa

Filmy: "Sól ziemi czarnej" (1969), "Zazdrość i medycyna" (1973), "Ziemia obiecana" (1974), "Dzieje grzechu" (1975), "Zaklęte rewiry" (1975), "Aria dla atlety" (1979), "Panny z Wilka" (1979)

Lektura: J. Wojnicka, Janusz Majewski – literatura i styl, [w:] Autorzy kina polskiego, (red.) G. Stachówna, J. Wojnicka, Kraków 2004, s. 47-63.

5. Kino moralnego niepokoju

Filmy: "Człowiek z marmuru" (1976), "Barwy ochronne" (1976), "Wodzirej" (1977), "Aktorzy prowincjonalni" (1978), "Bilet powrotny" (1978), "Amator" (1979), "Bez miłości" (1980)

Lektura: D. Dabert, Konstrukcja aluzyjna „Barw ochronnych” Krzysztofa Zanussiego, [w:] Widziane po latach. Analizy i interpretacje filmu polskiego, (red.) M. Hendrykowska, Poznań 2000, s. 148-166.

6. Sezon „Solidarności”

Filmy: "Gorączka" (1980), "Pałac" (1980), "Człowiek z żelaza" (1981)

7. Filmy antytotalitarne

Filmy: "Kobieta samotna" (1981, prem. 1987), "Wojna światów – Następne stulecie" (1981, prem. 1983), "Matka Królów" (1982/1987), "Przesłuchanie" (1982/1989)

8. Erotyzm i polityka w polskich filmach lat 80.

Filmy: "Seksmisja" (1983), "Och, Karol" (1985), "Kornblumenblau" (1988)

Lektury obowiązkowe:

T. Lubelski, Historia kina polskiego. 1895-2014, Kraków 2015.

Lektury uzupełniające:

Historia Filmu Polskiego:

T. 1: W. Banaszkiewicz, W. Witczak, 1895-1929, Warszawa 1966.

T. 2: B. i L. Armatysowie, W. Stradomski, 1930-1939, Warszawa 1988.

T. 3: red. J. Toeplitz, 1939-1956, Warszawa 1974.

T. 4: red. J. Toeplitz, 1957-1961, Warszawa 1980.

T. 5: red. R. Marszałek, 1962-1967, Warszawa 1985.

T. 6: red. R. Marszałek, 1968-1972, Warszawa 1994.

S. Blumenfeld, Człowiek, który chciał być księciem, przeł. M. Żurowska, Warszawa 2008.

D. Dabert, Kino Moralnego Niepokoju, Poznań 2003.

B. Gierszewska (red.), Mniszkówna… i co dalej w polskim kinie? Wybór tekstów z czasopism filmowych dwudziestolecia międzywojennego, Kielce 2001.

M. Hendrykowska, Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stuleci 1895-1914, Poznań 1993.

S. Jagielski, Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym, Kraków 2013.

S. Jagielski, Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982, Kraków 2021.

S. Janicki, Polscy twórcy filmowi o sobie, Warszawa 1962.

M. Jankun-Dopartowa, M. Przylipiak (red.), Człowiek z ekranu. Z antropologii postaci filmowej, Kraków 1996.

J. Jaworska, „Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego

sockonsumpcjonizmu, Kraków 2019.

Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.

Kino polskie jako kino transnarodowe, red. S. Jagielski, M. Podsiadło, Kraków 2017.

K. Kornacki, Kino polskie wobec katolicyzmu (1945–1970), Gdańsk 2004.

I. Kurz, Twarze w tłumie. Wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955-1969, Izabelin 2005.

T. Lubelski, Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945-1961, Kraków 2000.

T. Lubelski, Wajda, Kraków 2006.

A. Madej, Mitologie i konwencje. O polskim kinie fabularnym dwudziestolecia międzywojennego, Kraków 1994.

A. Madej, Kino Władza Publiczność. Kinematografia polska w latach 1944-1949, Bielsko-Biała 2002.

A. Słonimski, Romans z X Muzą. Teksty filmowe z lat 1917-1976, opr. M. i M. Hendrykowscy, Warszawa 2007.

Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych, red. A. Madej i T. Miczka, Katowice 1994.

M. Talarczyk-Gubała, Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii, Poznań 2013.

E. Zajiček, Poza ekranem. Kinematografia polska 1896-2005, Warszawa 2009.

Kurs obejmuje dzieje kina polskiego do 1989 roku, uwzględnia wszystkie rodzaje i gatunki filmowe, od zjawisk kultury XIX wieku poprzedzających kinematograf, po dekadę lat 80. XX wieku.

Zjawiska kultury polskiej XIX wieku poprzedzające kinematograf.

Początki kina na ziemiach polskich (1895-1918): pierwsze pokazy kinematografu; polscy pionierzy i wynalazcy; kształtowanie się życia filmowego; początki twórczości filmowej.

Polskie kino nieme (1919-1929): kształtowanie się postaw polskiej inteligencji wobec kina; filmy patriotyczno-propagandowe; kino gatunków; pierwsi przedstawiciele kina artystycznego;

Polskie kino klasyczne (1930-1939): opóźniony przełom dźwiękowy; filmy historyczno-patriotyczne; komedie; melodramaty; kino "społecznie użyteczne" - grupa START-u; awangarda; film żydowski w Polsce.

Cztery drogi filmowców polskich w czasie II wojny światowej (1939-1945).

Kino zideologizowane (1945-1954): wypracowywanie powojennego modelu organizacyjnego kinematografii; niespełnione obietnice sezonów 1945-1949; spełnienia mimo wszystko; rodzimy socrealizm.

Epoka Szkoły Polskiej (1955-1961): wyzwalanie się z socrealizmu; Polska Szkoła Filmowa - geneza historyczna, główne nurty i osiągnięcia; poza Szkołą Polską - kino popularne, kino eksperymentu artystycznego, świadectwa nowego obyczaju.

Kino polskie lat sześćdziesiątych (1962-1968): tematyka historii najnowszej; tematyka współczesna; kino rozrywkowe; adaptacje literatury narodowej; Polska Szkoła Animacji; Nowe Kino.

Kino polskie lat 1969-1975: kino Młodej Kultury; kino dziedzictwa narodowego; widowiska narodowe i państwowe; przedstawianie rzeczywistości w kinie popularnym.

Epoka Moralnego Niepokoju (1976-1981): Kino Moralnego Niepokoju - geneza i specyfika nurtu, najważniejsze dokonania; kino dziedzictwa narodowego; indywidualności artystyczne; kino sezonu "Solidarności".

Kino lat 80.

1. Polska Nowa Fala

Filmy: "Niewinni czarodzieje" (1960), "Nóż w wodzie" (1961), "Rysopis" (1964), "Gra" (1968), "Wszystko na sprzedaż" (1968)

Lektura:

A. I. Kurz, „Boks, jazz i fajne dziewczyny”. Jerzy Skolimowski – rysopis outsidera, [w:] tejże, Twarze w tłumie. Wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955-1969, Izabelin 2005, s. 74-116.

B. I. Kurz, Między chrztem a samospaleniem. „Teatra polskie” drugiej połowy lat sześćdziesiątych, „Didaskalia” 2015, nr 126, s. 2-10.

2. Kino Młodej Kultury

Filmy: "Struktura kryształu" (1969), "Życie rodzinne" (1970), "Za ścianą" (1971), "Trzeba zabić tę miłość" (1972), "Dziewczyny do wzięcia" (1972), "Personel" (1975)

Lektura: J. Jaworska, „Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego sockonsumpcjonizmu, Universitas, Kraków 2019, s. 105-127.

3. Kino ekscesu

Filmy: "Trzeciej części nocy" (1971), "Jak daleko stąd, jak blisko" (1971), "Wesele" (1972), "Diabeł" (1972), "Na wylot" (1972), "Sanatorium pod Klepsydrą" (1973), "Tańczący jastrząb" (1977), "Płomienie" (1978), "Golem" (1979)

Lektura:

A. J. J. Szczepański, Trzecia część nocy, „Tygodnik Powszechny” 1972, nr 5.

B. G. Niziołek, Trupy, nie widma... Andrzej Wajda i wymiana scenariusza, [w:] Historie afektywne i polityki pamięci, (red.) E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2015.

4. Kino dziedzictwa

Filmy: "Sól ziemi czarnej" (1969), "Zazdrość i medycyna" (1973), "Ziemia obiecana" (1974), "Dzieje grzechu" (1975), "Zaklęte rewiry" (1975), "Aria dla atlety" (1979), "Panny z Wilka" (1979)

Lektura: J. Wojnicka, Janusz Majewski – literatura i styl, [w:] Autorzy kina polskiego, (red.) G. Stachówna, J. Wojnicka, Kraków 2004, s. 47-63.

5. Kino moralnego niepokoju

Filmy: "Człowiek z marmuru" (1976), "Barwy ochronne" (1976), "Wodzirej" (1977), "Aktorzy prowincjonalni" (1978), "Bilet powrotny" (1978), "Amator" (1979), "Bez miłości" (1980)

Lektura: D. Dabert, Konstrukcja aluzyjna „Barw ochronnych” Krzysztofa Zanussiego, [w:] Widziane po latach. Analizy i interpretacje filmu polskiego, (red.) M. Hendrykowska, Poznań 2000, s. 148-166.

6. Sezon „Solidarności”

Filmy: "Gorączka" (1980), "Pałac" (1980), "Człowiek z żelaza" (1981)

7. Filmy antytotalitarne

Filmy: "Kobieta samotna" (1981, prem. 1987), "Wojna światów – Następne stulecie" (1981, prem. 1983), "Matka Królów" (1982/1987), "Przesłuchanie" (1982/1989)

8. Erotyzm i polityka w polskich filmach lat 80.

Filmy: "Seksmisja" (1983), "Och, Karol" (1985), "Kornblumenblau" (1988)

Lektury obowiązkowe:

T. Lubelski, Historia kina polskiego. 1895-2014, Kraków 2015.

Lektury uzupełniające:

Historia Filmu Polskiego:

T. 1: W. Banaszkiewicz, W. Witczak, 1895-1929, Warszawa 1966.

T. 2: B. i L. Armatysowie, W. Stradomski, 1930-1939, Warszawa 1988.

T. 3: red. J. Toeplitz, 1939-1956, Warszawa 1974.

T. 4: red. J. Toeplitz, 1957-1961, Warszawa 1980.

T. 5: red. R. Marszałek, 1962-1967, Warszawa 1985.

T. 6: red. R. Marszałek, 1968-1972, Warszawa 1994.

S. Blumenfeld, Człowiek, który chciał być księciem, przeł. M. Żurowska, Warszawa 2008.

D. Dabert, Kino Moralnego Niepokoju, Poznań 2003.

B. Gierszewska (red.), Mniszkówna… i co dalej w polskim kinie? Wybór tekstów z czasopism filmowych dwudziestolecia międzywojennego, Kielce 2001.

M. Hendrykowska, Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stuleci 1895-1914, Poznań 1993.

S. Jagielski, Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym, Kraków 2013.

S. Jagielski, Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982, Kraków 2021.

S. Janicki, Polscy twórcy filmowi o sobie, Warszawa 1962.

M. Jankun-Dopartowa, M. Przylipiak (red.), Człowiek z ekranu. Z antropologii postaci filmowej, Kraków 1996.

J. Jaworska, „Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego

sockonsumpcjonizmu, Kraków 2019.

Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.

Kino polskie jako kino transnarodowe, red. S. Jagielski, M. Podsiadło, Kraków 2017.

K. Kornacki, Kino polskie wobec katolicyzmu (1945–1970), Gdańsk 2004.

I. Kurz, Twarze w tłumie. Wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955-1969, Izabelin 2005.

T. Lubelski, Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945-1961, Kraków 2000.

T. Lubelski, Wajda, Kraków 2006.

A. Madej, Mitologie i konwencje. O polskim kinie fabularnym dwudziestolecia międzywojennego, Kraków 1994.

A. Madej, Kino Władza Publiczność. Kinematografia polska w latach 1944-1949, Bielsko-Biała 2002.

A. Słonimski, Romans z X Muzą. Teksty filmowe z lat 1917-1976, opr. M. i M. Hendrykowscy, Warszawa 2007.

Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych, red. A. Madej i T. Miczka, Katowice 1994.

M. Talarczyk-Gubała, Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii, Poznań 2013.

E. Zajiček, Poza ekranem. Kinematografia polska 1896-2005, Warszawa 2009.