Instytucje i prawo UE

Tematyka zajęć:

1. Wprowadzenie. Czym jest Unia? Natura Unii Europejskiej. Unia Europejska a Wspólnota Europejska i Wspólnoty Europejskie. Unia jako system polityczny. Unia jako proces integracji gospodarczej. Unia jako system prawa. Unia jako organizacja międzynarodowa i podmiot prawa. Pojęcie „ponadnarodowości” i ponadnarodowy charakter Unii.

2. Podstawy systemu prawnego UE. Cele UE. Zasady podstawowe i wartości UE. Zasada kompetencji przyznanych. Podział kompetencji między Unię a państwa członkowskie: kompetencje wyłączne, dzielone i wspierające. Zasada pomocniczości. Zasada proporcjonalności. Zasada lojalności i współpracy.

3. System instytucjonalny UE. Klasyfikacja instytucji i organów UE. Rada Europejska: skład, funkcje, decyzje. Przewodniczący Rady Europejskiej. Rada Unii Europejskiej: składy Rady, kompetencje Rady, podejmowanie decyzji. Coreper i inne organy pomocnicze Rady. Parlament Europejski: status posła, kompetencje Parlamentu, głosowania, organy Parlamentu. Komisja Europejska: skład i wybór, Kompetencje, podejmowanie decyzji. Trybunał Sprawiedliwości UE: organizacja, skład i mianowanie, jurysdykcja. Inne instytucje, organy i agencje Unii.

4. Źródła prawa UE. Podział źródeł prawa. Prawo pierwotne, prawo wtórne. Hierarchia źródeł prawa. Traktaty założycielskie, zmieniające i akcesyjne. Ogólne zasady prawa. Rozporządzenia. Dyrektywy. Decyzje. Klasyfikacje aktów prawnych. Akty ustawodawcze, delegowane i wykonawcze. Umowy międzynarodowe. Inne akty prawne. Instrumenty niewiążące. Zalecenia i opinie.

5. Stanowienie prawa UE. Uczestnicy procesów decyzyjnych w Unii, rola parlamentów narodowych. Stanowienie prawa pierwotnego. Procedury zmian traktatów. Zarys procesu ustawodawczego. Inicjatywa ustawodawcza. Zwykła procedura ustawodawcza, specjalne procedury ustawodawcze. Tryb stanowienia aktów nieustawodawczych.

6. Prawo UE a krajowe porządki prawne. Zasada lojalnej współpracy (solidarności). Efektywność prawa UE. Autonomia prawa UE, autonomia proceduralna prawa krajowego. Zasada pierwszeństwa prawa UE. Kwestia pierwszeństwa wobec norm konstytucyjnych. Prymat prawa UE a prawo polskie. Zasada skutku bezpośredniego. Skutek wertykalny i horyzontalny. Zasada skutku pośredniego. Odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa UE.

7. Środki ochrony prawnej. Typologia środków prawnych. Postępowania sądowe sporne i niespore. Fazy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Postępowanie w sprawie naruszenia prawa UE przez państwo członkowskie. Kontrola legalności aktów prawa UE. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu. Skarga na bezczynność. Skarga odszkodowawcza. Współpraca TS i sądów krajowych, tryb zapytań prejudycjalnych.

8. Status jednostki w prawie UE. Obywatelstwo Unii a obywatelstwo krajowe. Uprawnienia obywateli UE: prawo przemieszczania się i pobytu na obszarze UE, prawa wyborcze, europejska opieka konsularna i ochrona dyplomatyczna, prawo petycji, dostęp do dokumentów, europejska inicjatywa obywatelska. Ochrona praw podstawowych w UE. Rozwój orzecznictwa TS, rozwój prawa pierwotnego. Karta Praw Podstawowych UE. Ochrona w prawie wtórnym.

9. Prawo gospodarcze UE. Zasady rynku wewnętrznego, podstawowe swobody gospodarcze. Swobodny przepływ towarów. Swobodny przepływ osób. Swobodny przepływ usług. Swobodny przepływ kapitału. Reguły konkurencji UE.

Literatura podstawowa:

• Michael Ahlt, Maciej Szpunar, Prawo europejskie, wyd. 5, Warszawa 2011

• Maria Magdalena Kenig-Witkowska (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, wyd. 8, Warszawa 2019

Literatura uzupełniająca:

• Anna Zawidzka-Łojek, Adam Łazowski (red.), Podręcznik prawa Unii Europejskiej. Instytucje i porządek prawny. Prawo materialne, wyd. 2, Warszawa 2018

• Jan Barcz, Maciej Górka, Anna Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków prawa, zarządzania i administracji, wyd. 6, Warszawa 2020

• Jacek Barcik, Aleksandra Wentkowska, Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2014

• Paweł Filipek (red.), Unia Europejska u progu polskiej Prezydencji, Kraków 2011