Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk [zin.mk-1.36] Semestr letni 2022/2023
Ćwiczenia, grupa nr 1

Jasikowska, K., Pałasz, M. (red.) (2022), Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska. https://za512.uj.edu.pl

Bińczyk, E. (2018), Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa: PWN

Szaj, P. (2022), Pamiętnik z końca świata (jaki znamy), Lusowo: Wolno

Kurs prezentuje wiedzę nt. kryzysu klimatyczno-ekologicznego z perspektywy wielu nauk: klimatologii, energetyki, chemii, ekonomii, zarządzania, psychologii, socjologii, biologii, filozofii, humanistyki, a także eksploruje praktyczne możliwości działania dla klimatu i bioróżnorodności w antropocenie. Poszczególnymi blokami kursu koordynują poniższe osoby , a w ramach konkretnych zajęć proponujemy spotkania z osobami eksperckimi w zakresie rozmaitych nauk.

---

1. Spotkanie wprowadzające – koordynuje Joanna Tusznio

Wprowadzenie do kursu – dyskusja osób studiujących i prowadzących

---

2. Klimat i przyroda – koordynuje Paulina Kramarz

W ramach tego bloku odbędą się trzy wykłady:

Pierwszy:

Wyjaśnienie podstawowych różnic między pojęciami: meteorologia i klimatologia, pogoda i klimat, polityka klimatyczna i klimatologia, zanieczyszczenie atmosfery a zmiany klimatu. Przyczyny i skutki zmian klimatu w skali globalnej. Trendy temperatury powietrza i opadów w Polsce. Ekstremalne zjawiska pogodowe. Klimat miejski. Adaptacja do zmian klimatu. Ekomiasto – przykład Krakowa.

Ekspertka: Dorota Matuszko

Drugi:

"Kryzys bioróżnorodności". Podczas tego dwugodzinnego wykładu, studenci zapoznają się z problemem globalnej utraty różnorodności biologicznej. Zapoznają się z dowodami, skalą problemu, przyczynami, konsekwencjami dla naturalnych ekosystemów i dla człowieka, oraz przewidywaniami na przyszłość. Dowiedzą się też, jak można przeciwdziałać dalszym spadkom – co możemy zrobić jako społeczeństwo i jako jednostki.

Ekspertki_ci: Piotr Łukasik, Joanna Kajzer-Bonk

Trzeci:

„Żywność – jak ją wytwarzać, by nakarmić świat i uratować Ziemię”. Postępujące uprzemysłowienie rolnictwa nie zaspokaja potrzeb żywnościowych całej ludzkości, pomimo, że jest jej wytwarzane dla 12 mld osób. Wynika to ze złej dystrybucji i organizacji żywności, prowadzi to też do dewastacji przyrody, w tym nadmiernego wylesiania (rolnictwo odpowiada za 80% utraty lasów), czy też nadmiernej emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa (około 30% wszystkich gazów cieplarnianych). Alternatywą jest agroekologia, która opiera się na lokalności i sezonowości wytwarzania żywności, ponownym połączeniu hodowli zwierząt z uprawami roślin oraz na współdziałaniu osób wytwarzających i konsumujących żywność. Uprawy i hodowle są prowadzone w oparciu o najnowszą wiedzę biologiczną oraz o wielopokoleniowe doświadczenie rolników i rolniczek. Taki system zapewnia wystarczającą ilość dobrej jakości żywności dla każdej osoby na Ziemi, godne zarobki dla rolników i rolniczek oraz troskę o przyrodę i klimat.

Ekspertka: Paulina Kramarz

---

3. Emisje i energia – koordynuje Krzysztof Kruczała

W ramach tego bloku odbędą się dwa wykłady:

Pierwszy:

Podstawowe informacje o atmosferze ziemskiej. Zestawienie atmosfery Ziemi z atmosferami Wenus i Marsa, stratyfikacja atmosfery ziemskiej. Substancje śladowe a klimat – rola H2O, CO2, SO2 i lotnych związków organicznych w atmosferze. Emisje antropogeniczne – podział substancji emitowanych do atmosfery i ich wpływ na zdrowie człowieka i środowisko. Rewolucja przemysłowa, a świadomość ekologiczna. Thomas Midgley, największy truciciel w historii ludzkości? Historia odkrycia i wprowadzenia na rynek czteroetylku ołowiu. Podejście do ekotoksyczności związków chemicznych w latach trzydziestych XX wieku – reguła Kehoe, podejście współczesne – dyrektywy REACH i CLP. Freony a warstwa ozonowa – popularnonaukowe przedstawienie oddziaływania freonów z ozonem, publikacja Moliny i Rowlanda. Mechanizm powstawania dziury ozonowej, dziura ozonowa a międzynarodowe traktaty dotyczące CFC. Historia badań wpływu atmosferycznego CO2 na średnią temperaturę powierzchni Ziemi – obliczenia Svante Arheniusa, badania Charlesa Keelinga, omówienie krzywej Keelinga. Globalne konferencje dotyczące CO2, powstanie IPCC. Szósty raport IPCC – stężenie CO2 a prognozowane zmiany klimatu.

Ekspert: Marcin Broniatowski

Drugi:

Wady, zalety oraz możliwości zastosowania tradycyjnych oraz alternatywnych źródeł energii. Poruszone zostaną następujące zagadnienia:

1. Konwencjonalne źródła energii

a. spalanie paliw kopalnych

b. elektrownie wodne

c. elektrownie atomowe

2. Alternatywne źródła energii

a. fotowoltaika

b. wiatraki

c. energia geotermalna

3. Inne możliwości generowania i magazynowania energii

a. biogazownie

b. magazyny energii

c. ogniwa paliwowe

d. energetyka wodorowa

e. energia termonuklearna

4. Wpływ różnych sposobów pozyskiwania energii na stan środowiska przyrodniczego.

Ekspert: Krzysztof Kruczała

---

4. Ekonomia i zarządzanie – koordynuje Michał Pałasz

W ramach tego bloku odbędą się dwa wykłady:

Pierwszy:

Gospodarka vs klimat. Ekonomiczne źródła katastrofy klimatycznej

Antropogeniczne źródła zmian klimatu są silnie zakorzenione we współczesnych gospodarkach, w tym w dominujących mechanizmach produkcji i konsumpcji. Wykład nt. ekonomii naświetli kluczowe właściwości obecnego systemu gospodarczego i ich rzeczywistą rolę w głównych wyzwaniach ekologicznych. Ponadto zostaną pokrótce zademonstrowane możliwe drogi przed nami i wymagane korekty w systemie gospodarczym, w tym porównanie strategii „de-wzrostu” i „zielonego wzrostu”. Wykład będzie opierał się na ustaleniach ekonomii ekologicznej i politycznej.

Ekspert: Maciej Grodzicki

Drugi:

Zarządzanie w dobie katastrofy klimatyczno-ekologicznej W ramach spotkania zarządzania porozmawiamy o organizowaniu w antropocenie. Będziemy eksplorować zarówno organizowanie oddolne (aktywistyczne, ruchy klimatyczne, ich postulaty, wartości, sposoby działania), jak i odgórne zarządzanie oraz rządzenie, zastanawiając się, jak zmienić business as usual, omawiając podejmowane próby (np. społeczna odpowiedzialność biznesu, zrównoważony rozwój czy zarządzanie humanistyczne) i starając się zaproponować własne sposoby (np. zarządzanie posthumanistyczne).

Ekspert: Michał Pałasz

---

5. Aspekty psychologiczne – koordynuje Weronika Kałwak

W ramach tego bloku odbędą się trzy wykłady:

Pierwszy:

Celem zajęć będzie zapoznanie uczestników z zagadnieniem emocji klimatycznych, a także wpływu kryzysu klimatycznego na zdrowie psychiczne osób i społeczności (problem zdrowia psychicznego rozważany będzie przez pryzmat pojęcia żałoby klimatycznej). Emocje klimatyczne omawiać będziemy ze względu na ich znaczenie dla zaangażowania w działania prośrodowiskowe oraz ze względu na ich udział w kształtowaniu się dobrostanu osób dotkniętych zmianami klimatu. Zagadnienia te omawiane będą na tle geograficznego i społecznego zróżnicowania wpływu, jaki kryzys klimatyczny ma na zdrowie człowieka. Zajęcia posłużą również refleksji nad obserwowaną zmianą kulturową, która przejawia się m.in. poprzez legitymizację publicznej ekspresji emocji jako nowej formy racjonalności wyłaniającej się w kontekście kryzysu klimatycznego.

Weronika Kałwak

Drugi:

Dezinformację, brak zaufania do nauki oraz upolitycznienie problematyki klimatu uznaje się za składowe denializmu klimatycznego. O ile źródła dezinformacji i przyczyny upolitycznienia zagadnień klimatycznych wydają się dobrze rozpoznane, o tyle postępujący brak zaufania do naukowców i nauki może zdumiewać. Obecnie wydaje się, że to kryzys autorytetu ekspertów i metody naukowej jest jednym z kluczy do wypracowania właściwej reakcji na kryzys klimatyczny. Czy jednak reakcja taka jest w ogóle możliwa w świecie social mediów, kiedy każdy komentarz staje się opinią, a prawo do opinii jest niezbywalne?

Ekspert: Mateusz Klinowski

Trzeci:

Poprzednie wykłady dotyczyły tego, jak wygląda sytuacja związana z klimatem, a także jakie mechanizmy stoją za aktualnym kryzysem klimatyczno-ekologicznym. Podczas tych zajęć zajmiemy się tym, co z tą sytuacją możemy robić z perspektywy psychologii społecznej, szczególnie psychologii aktywizmu. Postaramy się odpowiedzieć na kilka pytań, które często nurtują osoby zaangażowane w działania na rzecz klimatu - m.in. dlaczego ludzie nie działają mimo powagi sytuacji, w której się znajdujemy? Co możemy zrobić, żeby przekonać ich, że działania na rzecz klimatu są istotne? A także, jak skutecznie zachęcać do podejmowania działań osoby, które już zdają sobie sprawę, że jest to konieczne?

Ekspertka: Joanna Grzymała-Moszczyńska

---

6. Propozycje rozwiązań – koordynuje Joanna Tusznio

W ramach tego bloku odbędą się trzy wykłady:

Budując na wiedzy przyrodniczej, ekonomicznej i psychologicznej o kryzysie klimatycznym, przekazanej we wcześniejszych częściach kursu, ten blok przedstawi wybrane propozycje rozwiązań i pomysłów na sprostanie wyzwaniom antropocenu. Rozpoczynając od teoretycznych podstaw dóbr wspólnych, osadzonych w narracjach tragedii dóbr wspólnych, przejdziemy do poznania zasad działania instytucji umożliwiających zrównoważone zarządzanie tymi dobrami. W świetle tych teorii przeanalizujemy możliwości i słabości globalnej polityki klimatycznej. Następnie, omówimy rolę uniwersytetów w obliczu kryzysu klimatycznego i wyzwań dla tej instytucji w dobie antropocenu. Blok tematyczny – oraz cały kurs – podsumujemy krytycznym spojrzeniem na typowy sposób ujmowania antropocenu i jego wyzwań, m.in. w duchu myśli feministycznych, queerowych i antykolonialnych. Poznamy teorie i praktyki performatywne więcej-niż-antropocenu, czy też antropocenu więcej-niż-ludzkiego.

Wykłady:

1. Dobra wspólne, instytucje, negocjacje klimatyczne – ekspertka: Joanna Tusznio

2. Uniwersytety w antropocenie – ekspertka: Kasia Jasikowska

3. Hakowanie antropocenu – ekspertka: Małgorzata Sugiera

Metody eksponujące - ekspozycja, film, pokaz połączony z przeżyciem

Metody podające - anegdota, objaśnienie lub wyjaśnienie, opis, opowiadanie, pogadanka, prelekcja, prezentacja multimedialna, wykład informacyjny

Metody praktyczne - ćwiczenia przedmiotowe, pokaz, seminarium, symulacja

Metody problemowe - klasyczna metoda problemowa, metody aktywizujące - dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, seminarium, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy

Ocena w trybie ciągłym, w trakcie uczestniczenia w zajęciach.

hybrydowa forma zajeć